کتاب «داستان کوتاە کُردی» منتشر شد.

کتاب «داستان کوتاە کُردی» منتشر شد.

شناسنامه کتاب: داستان کوتاه مدرن کُردی،د فرهاد شاکلی، ترجمەی د. منیژه میرمکری، انتشارات آریوحان.

دکتر منیژه میرمکری (مترجم)

داستان کوتاه مدرن کردی، مطالعه­‌ای است که به چگونگی پیدایش، شکل­‌گیری و رشد داستان­‌نویسی کوتاه کردی با رویکردی تاریخی پرداخته است و در واقع تلاشی است برای به تصویر کشیدن این سیر تحول از سرآغاز تا دهه­‌های نخستِ قرن بیست و یکم. علاوه بر آن، در فصل پایانی، گریزی داشته است بر تغییراتی که در موضوعات داستانی مطرح شده توسط نویسندگان داستان تا سال ۲۰۰۰ بوجود آمده است که در جهت تکمیل مباحث، به کتاب ضمیمه شده است. در جای جای این کتاب، نویسنده به تأثیر تعیین­‌کنندۀ روزنامه­‌نگاری کردی در رشد داستان کوتاه کردی اشاره کرده است و به ارتباط تنگاتنگی که این دو با هم داشته­‌اند.

لازم به ذکر است از آنجایی که رمان در ادبیات کردی قدمت زیادی ندارد، مطالعۀ مذکور صرفاً به هنر داستان­‌نویسی کوتاه کردی اختصاص یافته است و به رمان و سایر انواع ادبی عنایت نداشته است، مگر آنکه برای مقایسۀ رمان با داستان کوتاه. به این معنا که قسمتی از نوشته را به تمایزی که میان رمان و داستان کوتاه وجود دارد اختصاص داده و به طور مفصل به ذکر ایراداتی پرداخته است که در نامگذاری نثرهای نگاشته شده تحت عنوان داستان کوتاه در انواع خود یا استفادە از واژە رمان از سوی ناشرین، روزنامه­‌نگاران یا خود نویسندگان بوجود آمده است. و در این رابطه تأکید نموده است که در ادبیات کردی نیز، مانند ادبیات سایر کشورها، ارائه تصویر یا مرز روشنی میان داستان کوتاه و رمان مشکل است و هر نوع تلاشی در این راستا به جدلی پایان ناپذیر منجر خواهد شد؛ علیرغم آن، نویسنده شرایطی صوری برای رمان شدن داستان و برعکس قید نموده است.

در این اثر، اگرچه قصد اولیۀ پژوهشگر بررسی داستان کوتاه کردی در تمام جغرافیای پراکندۀ کردستان بدون توجه به مرزهای سیاسی و جغرافیایی و تفاوت­های گویشی که در زبان کردی دیده می­‌شود، بوده است؛ اما به سبب عدم دسترسی به کلیە آثار و تٲلیفات گوناگون در تمام بخش­‌های کردستان، بر آثار ادبی بخشی از کردستان (عراق ) تأکید بیشتری شده است؛ با اینهمه داستان کوتاه کردی در کردستان ترکیه، ایران و سوریه نیز از نظر گذرانده شده و نمونه­‌هایی از آثار برجستۀ ادبی در این بخش­‌ها معرفی و مورد کند و کاو قرار گرفته­‌اند. آثار مربوط به نویسندگان کرد در شوروی سابق بنا به دلایلی که نویسنده در کتاب مطرح نموده است، از بررسی کنار گذاشته شده­‌اند.

کتاب « داستان کوتاه مدرن کردی» توسط منیژه میرمکری از زبان انگلیسی به زبان فارسی ترجمه شده است و جدا از مقدمۀ مفصلی که مترجم بر آن نگاشته است، در قالب یک چکیده، پیشگفتار، یک مقدمه، چهار فصل و یک فصلِ نتیجه­‌گیری، به ترتیبی که در زیر می­‌آید سامان یافته است:

فصل نخست با عنوان «زمینه تاریخی و کتاب­شناسی»؛ در سه زیرفصل: نثرهای پیشین، روزنامه­‌نگاری و داستان­‌سرایی جدید، به واکاوی بنیان­‌ها و جریان­‌های آغازین داستان کوتاه کُردی می­‌پردازد.

فصل دوم با عنوان «محتوای داستان کوتاه کُردی»، به دسته بندی مضامین عمده انعکاس یافته در داستان‌های کوتاه کُردی پرداخته است که ذیل پنج محور: تاریخ مردم کُرد، مبارزات دهقانان، روستاییان و سایر مردم فرودست، مبارزات کُردی برای آزادی، مسئله زنان، و توسعه نیافتگی و عقب ماندگی طیف بندی و معرفی شده­‌اند.

فصل سوم تحت عنوان «فُرم در داستان کوتاه کُردی» با سه زیرفصل: قالب بیرونی، فُرم درونی و زبان و شکل بیان به جنبه‌های صوری و محتوایی بیان و روایت در داستان کوتاه کُردی اختصاص دارد.

فصل چهارم با عنوان «داستان کوتاه کُردی از ۱۹٨٨ تا ۲۰۰۰م » با دو زیرفصل: پیش زمینه سیاسی و بررسی اجمالی آثار نویسندگان منتخب به تکمیل مباحث پیشین در رابطه با روند داستان کوتاه کُردی درسال های پس از ۱۹٨٨ م تا پایان قرن بیستم میلادی پرداخته است.

بخش پایانی کتاب، نتیجه گیری اثر است که در دو صفحه ضمن بازبینی کلی فرایند تحولات داستان کوتاه کُردی، تعدادی از پرسش­‌های محوری تاریخ یکصد ساله داستان کوتاه کُردی از اوایل قرن بیستم تا پایان این قرن را مورد مداقه قرار می­‌دهد.

در بخشی از این کتاب در رابطه با واژۀ رمان می­‌خوانیم:

«واژۀ رمان برای اولین بار در یک نوشتۀ کردی از دهۀ ۱۸۷۰، توسط شاعر «حاجی ­قادر­کویی (۱۸۹۷-۱۸۱۷)»، مورد استفاده قرار گرفت. کویی در شعری در ستایش از حماسۀ ملی کُرد « مَم­ و زین» اثر احمد خانی، می‌نویسد: «در زمان ما، رمان‌ها و روزنامه‌ها عینی و شناخته شده هستند». این شعر ممکن است در سال‌های نخستِ ورود او به استانبول نوشته شده باشد، زمانی که او به دیدار خانوادۀ اشرافی جلادت بدرخان رفته و شعر را در کنار خواندن حماسۀ «مَم و زین» ، قرائت نموده باشد. کلمۀ رمان در ادبیات ترکی تقریباً در حدود سال ۱۸۷۰ مورد استفاده قرارگرفت؛ پس از آنکه اولین داستان کوتاه به زبان ترکی ترجمه شده و نویسندگان ترک، خود شروع به نوشتن داستان کوتاه کردند. علیرغم آنکه شعر کویی در سال ۱۸۹۸، در اولین نشریۀ کُردیِ «کُردستان» انتشار یافت و مجموعه اشعار او در قالب کتاب در بغداد در سال ۱۹۲۵ منتشر شده بود، کلمه رمان در ادبیات کُردی تا قبل از آغاز دهۀ ۱۹۷۰ رواج نیافت. در این مطالعه، با توجه به عدم تدقیق­‌یافتگی اصطلاحات ادبی در ادبیات کُردی، قصد دارم صرف‌نظر از طول یا ساختار متن، تنها از اصطلاح «داستان کوتاه» استفاده کنم. با این وجود، مواردی وجود دارد که به‌ نظرم متن به‌ وضوح می‌تواند یک رمان نامیده شود. همچنین، قصد دارم از اصطلاح رمان تنها زمانی استفاده کنم که خود مؤلف نوشته­‌اش را یک رمان نامیده است و از اصطلاح داستان کوتاه نیز زمانی استفاده می‌کنم که مؤلف نوشته­‌اش را به آن نام می­‌خوانَد».

! هر نوع بازنشر این متن با ذکر منبع «سایت خانه کتاب کُردی” مجاز است.