خانە کتاب كُردی
نگاهی به مجموعه اشعار شیرکو بیکس
شناسنامهٔ کتاب: «مجموعه اشعار شیرکو بیکس»، گزینش و بازسرایی: رضا کریم مجاور، ناشر: نگاه، چاپ پنجم، تهران ۱۳۹۹.
شیرکو بیکس بزرگ‌ترین و نام‌آورترین شاعر معاصر کُرد و یکی از چند شاعر بزرگ جهان است. او سال ۱۹۴۰ در شهر شاعرپرور سليمانيه در محله‌ای مسیحی‌نشین به‌دنيا آمد. پدر او فايق بی‌كس از شاعران ملی کُرد به شمار می‌آمد. سال ۱۹۶۸ نخستين دفتر شعرش با نام مهتاب شعر در بغداد به‌چاپ رسيد. در یازدهم مارس ۱۹۷۰ به‌همراه گروهی از نويسندگان و شاعران كُرد، بيانيه‌ی روانگه (ديدگاه) را در مورد ضرورت تحول و نوگرايی در شعر كُردی منتشر كرد.
شیرکو بیکس
شيركو در سال ۱۹۸۶ سفری به ايران كرد و از آنجا راهی سوريه شد و سپس به‌دعوت انجمن حقوق بشر به ايتاليا رفت و برای نخستين‌بار در شهر فلورانس و در جمع دوستداران شعر به شعرخوانی پرداخت. سال ۱۹۸۸ جايزه‌ی خانه‌ی قلم سوئد (توخولسكی) به او تعلق گرفت و از سوی اين كشور به‌عنوان پناهنده‌ی سياسی پذيرفته شد. اشعار شیرکو از سال ۱۹۸۸ به‌عنوان شاعر معاصر كُرد در كتاب‌های درسی دبيرستان‌های ايالات متحده و كانادا و بسیاری از کشورهای اروپایی گنجانده شده است، از این‌رو او را امپراتور شعر دنیا لقب داده‌اند. شیرکو در طول نیم قرن شاعری، بیش از چهل مجموعه شعر در هشت‌هزار صفحه منتشر کرد که باید او را پرکارترین شاعر معاصر جهان نامید.
او راوی بزرگ رنج‌های ملت میهن‌اش است و گرچه در بطن برخی از فاجعه‌ها همچون فاجعه‌ی هولناک حلبچه، حضور نداشته، اما رویدادها را آنچنان زنده تصویر می‌کند که گویی خود از نزدیک در آنجا بوده است.
شیرکو بیکس عضو كانون نويسندگان كردستان و سوئد بود و گزيده‌ی شعرها‌يش به زبان‌های انگليسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیایی، ايتاليايی، سوئدی، پرتغالی، دانماركي، مجاري، روسی، ايسلندی، نروژی، فنلاندی، عربی، تركی، فارسی و… ترجمه شده است. سال ۲۰۰۱ جايزه‌ي شعر پيرمرد ـ شاعر بزرگ كُرد كه سال ۱۹۵۰ درگذشت ـ به شيركو داده شد. سال ۱۹۹۸ به‌همراه تني چند از اديبان و روشنفكران، مؤسسه‌ي انتشاراتي سَرْدَم (زمان) را در سليمانيه بنياد نهاد و تا زمان مرگ، مسؤولیت آن را برعهده داشت. او در چهارم آگوست سال ۲۰۱۳ (مصادف با سیزدهم مردادماه ۱۳۹۲) پس از چند ماه بستری‌شدن در یکی از بیمارستان‌های شهر استکهلم سوئد درگذشت.
«در پایان
من و تنهایی
با هم تنها خواهیم ماند
او آتش سیگارش خاموش خواهد شد و
من هم برای همیشه خواهم خُفت»
شیرکو در وصیت‌نامه‌اش آورده است:
«راستش را بخواهید من نمی‌خواهم در هیچ‌یک از تپه‌ها و گورستان‌های مشهور این شهر (سلیمانیه) به خاک سپرده شوم. اول به خاطر اینکه جای خالی باقی نمانده و دوم برای اینکه من اصولاً این‌گونه جاهای شلوغ را دوست ندارم! اگر شهرداری اجازه دهد، من مايلم در پارك آزادی، در كنار نماد يادبود شهدای ۱۹۶۳ سلیمانیه به خاک سپرده شوم. (فضای آنجا باصفاتر است و من نفسم نمی‌گیرد!) من دوست دارم پس از مرگم هم همراه و همدم با مردم شهرم و صدای موسیقی و رقص و زیبایی‌های این پارک باشم.
می‌خواهم کتابخانه و دیوان‌های اشعار و عکس‌هایم را در کافه و باغچه‌ی کوچکی در نزدیکی مزارم بگذارند تا پاتوقی برای شاعران و نویسندگان و دختران و پسران عاشق شود و همه‌ی آن‌ها مهمان من باشند.
من دوست دارم از همين حالا تمام این صحنه‌ها را به كمك قدرت تخيل ببینم.
من می‌خواهم همزمان با صدای دلنواز ساز و آواز دلنشین علی مردان و سرود «خدایا وطن را آباد کن» لای پرچم کردستان پيچيده شده و به خاک سپرده شوم.
من می‌خواهم در مراسم خاکسپاری و سوگواری‌ام موسیقی نواخته شود و تابلوی هنرمندان شهرم بر روی مزارم گذاشته شود. من می‌خواهم پس از مرگم جایزه‌ی ادبی سالانه‌ای به نام جایزه‌ی بیکس به زیباترین دیوان شعر داده شود و هزینه‌ی آن از ميراثی كه به‌جا می‌گذارم تأمین شود…»
اشعار شیرکو به بسیاری از زبان‌های زنده‌ی دنیا ترجمه شده است. در ایران هم نزدیک به سه دهه است که شعرهایش به فارسی ترجمه و منتشر می‌شود، اما این اولین بار است که نمایی کمابیش کامل و جامع از اشعار زیبای این شاعر توانمند در دسترس خواننده‌ی فارسی‌زبان قرار می‌گیرد. در این مجموعه‌ی برگزیده سعی شده از همه‌ی دوران‌ها و همه‌ی سبْک‌های متفاوت شعری شاعر، آثاری آورده شود. تلاش مترجم و همت مؤسسه‌ی انتشارات نگاه را در راه انتشار این مجموعه‌ی وزین ارج نهاد.
رضا کریم مجاور
مترجم در این کتاب ۹۲۰ صفحه‌ای، مقدمه‌ای مفصلی درباره‌ی شعر و زندگی و کتاب‌شناسی شاعر نگاشته و سپس کتاب را به دو بخش تقسیم کرده که در بخش اول آن به اشعار کوتاه و در بخش دوم به اشعار بلند (منظومه‌ها، رمان‌شعرها و متون ترکیبی یا چندژانری) پرداخته است.
هر نوع بازنشر این متن با ذکر منبع «سایت خانه کتاب کردی” مجاز است.
