تهران؛ قطب تولید کتاب کشور/سهم ۳۰ استان کمتر از ۱۰ درصد

میانگین شمارگان کتاب در استان تهران، یک‌هزار و ۱۹ نسخه است. کتاب‌های تالیفی با ۲۳ هزار و ۸۹۶ نسخه و سهم ۶۶ درصدی، گوی سبقت را از آثار ترجمه ربوده‌اند. ۲۰ هزار و ۲۹۶ عنوان از کتاب‌ها چاپ اولی و ۱۵ هزار و ۷۳۴ عنوان کتاب تجدید چاپی هستند.
 
به نظر می‌رسد استان تهران با توجه به گستردگی و فراوانی دسترسی به امکانات و منابع به‌عنوان قلب اقتصادی کشور و تمرکز بخش عمده ناشران در این استان توانسته نبض بازار نشر را در اختیار بگیرد؛ علاوه‌براین با از سر گرفتن توزیع کاغذ نشر، بر این روند تاثیرگذار بوده است.
 
قم؛ رتبه دوم انتشار کتاب در ایران
استان قم، پس از تهران رتبه دوم انتشار کتاب را دارد؛ این استان طی سال‌های مختلف با تولید درخور توجه کتاب در کشور توانسته به‌عنوان دومین مرکز نشر کتاب در کشور شناخته شود و حجم زیادی از ناشران را در دل خود جای دهد. طی ۶‌ماه نخست سال ۱۴۰۱ حدود ۳ هزار و ۷۳۵ عنوان کتاب در شمارگان ۵ میلیون و ۳۳۲ هزار و ۱۴۵ نسخه  در استان قم منتشر شده که بر اساس آمار سهم کشوری آن ۴۳/۷ درصدی است.
 
میانگین شمارگان کتاب در این استان حدود هزار و ۵۳۱ نسخه است، کتاب‌های تالیفی نیز در این استان سهم بیشتری دارند و ۸۴ درصد از کل آثار قم، تالیفی هستند؛ ۳هزار و ۱۲۹ عنوان اثر تالیفی و ۶۰۶ عنوان آثار ترجمه هستند. ۶۴ درصد کتاب‌های ۶ماه نخست سال جاری در استان قم، چاپ اولی هستند، به‌طوری که ۲ هزار و ۳۷۲ عنوان از کتاب‌ها چاپ نخست و هزار و ۳۶۳ عنوان تجدید چاپی هستند.  
 
استان قم با بهره‌مندی از ۱۰۰۰ ناشر در تولید کتاب به‌عنوان یک شاخص در کشور مطرح است، این استان به‌عنوان نخستین تولیدکننده آثار دینی در کشور، ظرفیت‌های درخوری در صنعت نشر دارد و این رتبه فاصله زیادی از سایر استان‌ها حتی پایتخت دارد.
 
مقام سوم برای خراسان رضوی
اما سومین استانی که بیشترین سهم انتشار کتاب را طی ۶ماه نخست امسال در کشور دارد، خراسان رضوی با ۵۴/ ۳ سهم کشوری است؛ هزار و ۷۷۹ عنوان کتاب در شمارگان ۲‌میلیون و ۱۱۲ هزار و ۴۷۰ نسخه در این استان منتشر شده است.
 
در این استان حدود ۴۰۰ ناشر فعال هستند و بخش زیادی از این ناشران علاوه بر تولید کتاب برای خراسان رضوی و سایر استان‌ها، حجم زیادی از تولیدات خود را به کشورهای همسایه و همجوار که مشترکات فرهنگی با ایران دارند صادر کرده است. میانگین شمارگان کتاب در خراسان رضوی،  هزار و ۲۵۷ نسخه بوده و ۸۳ درصد آثار تالیفی هستند به طوری که یک هزار و ۴۷۵ عنوان از این کتاب‌ها تالیف نویسندگان این استان هستند و فقط ۳۰۴ عنوان کتاب ترجمه شده هستند.
 
همچنین براساس آمار منتشر شده از سوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، سهم کتاب‌های چاپ اولی در این استان، هزار و ۳۲۹ عنوان و کتاب‌‌های تجدید چاپ ۴۵۰ عنوان در فصول بهار و تابستان بوده است.
 
اما پس از استان‌های تهران، قم و خراسان رضوی، استان‌های آذربایجان شرقی با هزار و ۱۲۲ عنوان، البرز با هزار و ۸۲ عنوان، اصفهان با ۸۵۴ عنوان، قزوین با ۵۹۳ عنوان، گیلان با ۵۸۶  عنوان، مازندران با ۴۶۶ عنوان و فارس با ۴۶۴ عنوان رتبه‌های چهار تا ۱۰ انتشار عناوین را در اختیار دارند.
 در این میان اما استان کهگیلویه و بویراحمد در رتبه ۳۱ قرار دارد و با ۱۹ عنوان سهمی معادل چهار دهم درصد در کشور دارد؛ عددی بسیار ناچیز که نیازمند هدایت سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی از سوی مسئولان فرهنگی کشور برای بهبود آمار انتشار کتاب برای این استان سرسبز در امتداد رشته کوه‌های زاگرس است. این استان با جمعیتی بالغ بر ۷۰۰ هزار نفر، از جمله استان‌های محروم کشور است که برنامه‌ریزان فرهنگی باید برای رونق فعالیت‌های کتابی و نشر، اقدام کنند.
 
در رتبه ۳۰ این آمار نیز استان چهارمحال بختیاری قرار دارد که طی ۶ماه نخست سال جاری ۵۲ عنوان کتاب منتشر کرده است، استان‌های خراسان جنوبی با ۵۹ عنوان، زنجان با ۸۳ عنوان و هرمزگان با ۸۸ عنوان نیز رتبه‌های ۲۹،‌۲۸ و ۲۷ را در اختیار دارند.
 
نگاهی به فراوانی انتشار آثار در استان‌های مختلف طی دو فصل بهار و تابستان ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که حوزه فرهنگ در بخش نشر و کتاب نیازمند ریل‌گذاری‌های هدفمند است، تشویق ناشران استانی به انتشار آثار فاخر، تخصیص حمایت‌های دولتی برای تامین مواد اولیه و انتشار کتاب‌ با موضوعات بومی و استانی، فراهم‌ُسازی تسهیلات مالی و اعتباری برای تولید کتاب و راه‌اندازی ویترین از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به رونق چاپ و نشر کتاب در استان‌های محروم و کم‌برخوردار کمک کند.