خانە کتاب كُردی
برای برون‌رفت از مشکلات کشور به راه‌حل‌های نویسندگان آگاه نیازمندیم
مسعود پزشکیان گفت: علم، دانش و کتاب برای خروج از گرفتاری‌ها راه‌حل ارائه می‌دهند و ما در این راه به شدت به اساتید، دانشمندان و نویسندگان آگاه نیازمندیم.
به گزارش روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، مسعود پزشکیان؛ رئیس‌جمهور در آیین اختتامیه چهلودومین جایزه کتاب سال و سی‌‌ودومین جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران که عصر سه‌شنبه (هفتم اسفند ۱۴۰۳) با حضور پرشور اهالی قلم و اصحاب فرهنگ و دانش در تالار وحدت برگزار شد، با ابراز خوشحالی از حضور در میان نویسندگان، هنرمندان، دانشمندان و ادیبان، گفت: علم، عالم و کتاب جایگاه بسیار ویژه‌ای دارند. عالم هستی با عظمت بسیار، کهکشان‌ها و دنیای بی‌نهایت، به دلیل خلق انسان آفریده شده‌اند و خلق علم به واسطه انسان به وجود آمده است و انسان باید عمل خالصانه برای خدا و خلق خدا انجام دهد. انسان برای این خلق شده که عالم باشد و در عمل خلوص داشته باشد.
وی به تاثیر مطالعه و آگاهی بر پیدا کردن راه‌حل برای برون‌رفت از مشکلات کشور اشاره کرد و ادامه داد: برای برون‌رفت از هر مشکلی راه‌حل وجود دارد و اگر ما نمی‌توانیم از وضعیت کنونی خارج شویم علت آن نوع نگاه، آگاهی و دانایی ماست، اما کتاب می‌تواند تجارب و راه‌حل‌ها را به ما نشان دهد. این‌گونه نیست که برای هر مشکل، تنها یک راه‌حل وجود داشته باشد و این نکته را کسانی که «می‌دانند» و «تجربه دارند» می‌توانند به باور تبدیل کنند که برای حل مشکلات راه‌های مختلفی پیش روی ماست. اگر در هر مسیر تنها به یک راه‌حل فکر کنیم طبیعتا به بن‌بست برخواهیم خورد. بالاخره برخی از انسان‌ها پیدا می‌شوند که راه‌های برون‌رفت از بحران‌ها را پیدا کنند و ما نباید خود را از پیش شکست‌خورده بدانیم.
رئیس‌جمهور ادامه داد: قطعا برای رسیدن به یک هدف، صدها راه وجود دارد و کسانی موفق خواهند شد که بتوانند مسیرهای مختلفی را طراحی کنند. شکست برای فرد آگاه بی‌معناست و کسانی که آگاهی دارند حتما می‌توانند راه پیدا کنند و مسیر پیدا کردن راه نیز از مطالعه کتاب می‌گذرد.
پزشکیان با اشاره به آثار برگزیده جایزه کتاب سال گفت: کتاب‌های بسیاری در سال منتشر می‌شوند، اما مردم قطعا فرصت مطالعه تمام آنها را پیدا نمی‌کنند، بنابراین باید دست به انتخاب زد و به آنها کتاب‌های برگزیده را برای مطالعه پیشنهاد داد تا به آموزش و دانش بهتر و افزایش مهارت و دانایی منجر شود. هیچ ظلمی بالاتر از این نیست که انسان مسئله‌ای را تکذیب کند که اطلاعی از آن ندارد. آنهایی که به علت جهل مقابل اندیشه‌های جدید می‌ایستند، ظالم‌اند. به برکت کتاب است که در جوامع فرهنگی، هنری و ادبی انسان‌های بالغی حضور دارند. امیدوارم همه ما بتوانیم نوع انتقال مطلب به مخاطبان مختلف را پیدا کنیم و این مهم است که «گفت‌وگو» و «فهم» را بیاموزیم.
رئیس جمهور در بخش دیگری از سخنان خود، با بیان اینکه مشکل ما ساخت مدرسه نیست، بلکه نوع آموزش در مدرسه است، ادامه داد: باید نوع گفت‌وگو، مدیریت و تفکر سیستمی را به فرزندان خود بیاموزیم. من با این سن دیگر قابل تغییر نیستم، اما کودکان اگر حل مسئله، کار گروهی و تصمیم‌گیری سیستمی را بیاموزند تمام مشکلات حل خواهد شد.
وی افزود: ما از ساخت دستگاه‌هایی که به بهبود فعالیت‌ها کمک می‌کنند خوشحال می‌شویم، اما از این نکته غافلیم که این نیروی انسانی است که دستگاه‌ها را خلق می‌کند. برای خروج از وضعیت کنونی باید توجه به نیروی انسانی را از دوران مدرسه آغاز کنیم و به دانش‌آموزان «گفت‌وگو» را آموزش دهیم.
پزشکیان در بخش دیگری از سخنان خود به احتیاج کشور به علم دانشمندان اشاره کرد و ادامه داد: علم، دانش و کتاب برای خروج از گرفتاری‌ها راه‌حل ارائه می‌دهند و ما در این راه به شدت به دانش اساتید، دانشمندان و نویسندگان نیازمندیم. دیگر نیاز ما رسیدن مطالب این بزرگان به مخاطبان است تا بر آنها تاثیر بگذارد و به عمل وادارشان کند. ما در این زمینه کارهای در توان‌مان را انجام خواهیم داد تا در نهایت بتوانیم با کمک کتاب و نویسندگان، برای دردهایمان درمان پیدا کنیم.
عدالت جنسیتی در پدیدآورندگان کتاب مسیر خود را به خوبی طی کرده است
سیدعباس صالحی نیز ضمن خیرمقدم به اهالی قلم حاضر در این آیین خطاب به رئیس جمهور گفت: کتاب در ایران موسم دارد؛ در هفته کتاب به مناسبت روز کتابدار و روز کتابگردی و در دیدار با استادان فرهنگ ایران‌زمین، در خدمت شما بودیم. امروز نیز این افتخار را داریم که به‌مناسبت کتاب سال در خدمت شما باشیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین به نقش کتاب در مقوله فرهنگ‌سازی اشاره کرد و ادامه داد: کتاب مبدا و ریشه فرهنگ است و تمدن‌ها با کتاب به ثمر می‌نشینند. تمدن بدون کتاب وجود ندارد و هر تمدن تا زمانی بالنده بوده که کتاب داشته و زمانی رو به افول رفته که در این مقوله از خود ضعف نشان داده است. در جمهوری اسلامی ایران جریان تالیف و قلم رو به رشد بوده و هست و باید از این جهت شکر‌گذار باشیم. در دهه چهارم انقلاب اسلامی با ۷۲۶ هزار عنوان کتاب به رشد ۲۰ برابری نسبت به پیش از انقلاب اسلامی رسیده‌ایم که این مهم در نتیجه یک فرایند حاصل شده است.
وی افزود: حوزه عدالت جنسیتی در پدیدآورندگان کتاب مسیر خود را به خوبی طی کرده است. در سال ۱۳۵۷ مترجمان و مولفان مرد ۳۰ برابر زنان بودند، اما در سال ۱۴۰۲ حدود ۴۵ هزار مرد و ۳۷ هزار زن تعداد پدیدآورندگان را شامل می‌شدند و این یعنی ۴۳ درصد اهل قلم ایران را زنان تشکیل می‌دهند. این اتفاق نشان‌دهنده حرکت فضای کشور در مسیر همگرایی بهتر و عدالت است و خبر خوبی در حوزه کتاب به شمار می‌رود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اضافه کرد: در حوزه کودک و نوجوان نیز از بین ۱۰ ناشر، هشت ناشر، خصوصی هستند که بیش از ۲۳۰ عنوان، کتاب منتشر کرده‌اند. این امر ثابت می‌کند که بار صنعت نشر ایران بر دوش ناشران خصوصی سنگینی می‌کند؛ نباید صنعت نشر ایران را فراموش کرد. بار قابل توجهی از فرهنگ ایران‌زمین بر دوش ناشران خصوصی قرار گرفته است؛ بنابراین باید ترکیب اقتصاد فرهنگ را در بخش ناشران خصوصی جدی گرفت.
صالحی با اشاره به اینکه جریان نشر ایران پس از انقلاب اسلامی جایگاه خود را پیدا کرده و بار بسیاری بر دوش ناشران خصوصی است که نباید فراموش‌شان کرد، گفت: باید توجه داشت که در مسیری که طی کرده‌ایم گسترش‌هایی در دانش عمومی پدید آمده، اما در کنار این برکات تقاضایی نیز وجود دارد. هزینه‌های عرصه فرهنگ مکتوب بالا و بالاتر رفته و سبد فرهنگی خانوارها کوچک‌تر شده است، اما نباید این اتفاق موجب محرومیت علاقه‌مندان به مطالعه از کتاب شود. نهاد کتابخانه‌های عمومی، دانشگاه‌ها و مدارس می‌توانند در این راستا فرصتی برای کمک به اقتصاد نشر و تالیف ایجاد کنند. امیدوارم نگاه درست رئیس جمهور در حوزه آموزش، بتواند با تزریق کتاب به مدارس روح بدهد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: اگر می‌خواهیم دانش‌آموزان را از حافظه‌محوری رها کنیم، باید به آنها دانایی بیاموزیم و در روند آموختن دانایی به دانش‌آموزان کتاب جایگاهی ویژه خود را دارد و کمک به آنچه بتواند فضایی را از منشورات و کتاب‌ها فراهم کند، ضروری است. در نهایت امیدوارم در سال ۱۴۰۴ فضای پررونقی برای فرهنگ و کتاب به وجود بیاید.
بررسی ۱۷ هزار عنوان کتاب در چهلودومین جایزه کتاب سال
حجت‌الاسلام حمید پارسانیا، دبیر علمی چهلودومین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز در این مراسم به نکاتی در خصوص برگزاری جایزه و روند داوری آثار پرداخت و گفت: چهلودومین دوره برگزاری جایزه کتاب سال با بیش از ۱۷ هزار عنوان کتاب در دو مرحله داوری برگزار شد و در این روند بیش از ۲۰۰ کتاب به مرحله دوم داوری راه یافتند و بیش از ۵۰۰ داور غیر تکراری به بررسی آثار و نتیجه تلاش سالانه اهالی قلم و ادب پرداختند.
وی افزود: گزارش این دوره از جایزه کتاب سال مفصلا خدمت عزیزان ارائه می‌شود و من صرفا به صورت مختصر نکاتی را در تکریم کتاب و فرهنگ بیان می‌کنم. یکم؛ کتاب صورت نوعیه، فصل اخیر و مقوِّم فرهنگ است و فرهنگ هنگامی که در شکل کتاب قرار می‌یابد، استقرار و استمرار پیدا می‌کند، و به همین دلیل معجزه پیامبر خاتم نیز کتاب باید باشد. تعریف فوق درباره کتاب از باب تشبیه، تمثیل، استعاره و هیچ‌یک از صنایع ادبی نیست. تعریف و حد حقیقی آن است و از باب مشارکت حد و برهان نکات ذیل را در تبیین آن می‌توان ذکر کرد.
پارسانیا ادامه داد: دوم؛ حقیقت فرهنگ به‌معنای آگاهی و معرفتی است که در ظرف وجود و عمل و کنش آدمیان حضور به هم رسانیده و خصلتی جمعی پیدا کرده است. هر معنا با صرف‌نظر از حضور و بروز تاریخی‌ای که در عرصه حیات انسانی دارد، از ذاتی برخوردار است که مبانی و پیامدهای خود را دارد و بر همین اساس نیز از وزن، اعتبار، صحت، سقم، صدق و کذب آن می‌توان سخن گفت، ولکن ورود آن به ظرف وجود آدمیان و به عرصه فرهنگ و جامعه که از طریق اتحاد عالم و معلوم و عامل و معمول واقع می‌شود، بدون اراده و عمل و فعالیت‌هایی نیست که از مسیر سازمان‌ها و ساختارهای فرهنگی و اجتماعی شکل می‌گیرند و به همین دلیل همه معانی به رغم ذات تکوینی و حقیقی خود از جهت حضور تاریخی و فرهنگی بر ساختی اجتماعی بوده و واقعیتی وضعی و اعتباری دارند.
دبیر علمی چهلودومین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نکات دیگر خود را به این شرح بیان کرد: سوم؛ اگر انسان نوع متوسط باشد که هست و اگر فرهنگ‌ها انواع مختلف داشته باشند که دارند، فصل اخیر آنها موجودی نیست که مستقل از اراده، خواست، آگاهی، معرفت، کنش و رفتار جوانحی و جوارحی آدمیان و بیرون از زیست اجتماعی و تاریخی جامعه شکل گرفته باشند. فصل اخیر حیات فردی و هویت جمعی و فرهنگی آدمیان هستی و وجودی وضعی و اعتباری دارد، یعنی موجودی است که قائم به اراده فردی و جمعی انسان‌هاست و از واقعیت‌های تکوینی‌ای نیست که مستقل از معرفت و اراده و رفتار آدمیان عینیت و وجود یافته باشد. آدمیان از مسیر اراده و رویکرد خود، معانی را به قلمرو زمین و زمان وارد ساخته و از این طریق هویت خود و فرهنگ خویش را می‌سازند.
وی اضافه کرد: چهارم؛ معنا که صورت اخیر نوع انسانی را می‌سازد و مقوِّم فرهنگ است، با آنکه از مجرای اراده و کنش آدمیان عبور می‌کند، با ذات و هویت خود به عرصه حیات انسانی و فرهنگ وارد می‌شود و از این جهت یک رخداد است. رخداد معنا انکشاف آن است، معنا هنگام ورود به عرصه حیات آدمیان بر آنها منکشف می‌شود و ذات خود را می‌نمایاند. پنجم؛ معنا در قلمرو فرهنگ در چهره کلمه و زبان ظاهر می‌شود و زبان در کتاب قرار و استقرار می‌یابد. پس کتاب صورت استقراریافته فرهنگ است. فصل مقوِّم فرهنگ تا هنگامی که در افق زبان حضور دارد، قائم به اراده و اعتباری است که در متن زمان جاری است و هنگامی که به صورت نوشتار در متن کتاب قرار می‌یابد، ثبات و استمرار پیدا می‌کند.
پارسانیا همچنین به وجود وضعی کتاب در مقابل وجود تکوینی‌اش اشاره کرد و گفت: ششم؛ فصل اخیر فرهنگ گرچه در کتاب استقرار و دوام می‌یابد، ولکن این استمرار بدون تداوم اراده‌ای نیست که آن را در قلمرو حیات انسانی برمی‌سازد. به بیانی دیگر استقرار و استمرار آن وجودی وضعی و اعتباری دارد. وجود تکوینی کتاب چیزی جز مجموعه‌ای کاغذ با مرکب و رنگی نیست که بر آن افشانده شده است. کتاب تا وقتی کتاب است که قاری و خواننده‌ای باشد تا آن را بخواند و شنونده‌ای باشد که آن را بشنود و بیننده‌ای باشد که آن را ببیند و عمل‌کننده‌ای باشد که بر مدار آن با افعال جوارحی و جوانحی خود زندگی کند. کتاب تا وقتی کتاب است که در عرصه زیست آدمیان، هویت نوشتاری آن به رسمیت شناخته شود و تا هنگامی کتاب است که منزلت و شأن اجتماعی آن محفوظ مانده باشد.
وی اشاره کرد: هفتم؛ تکریم کتاب تکریم فرهنگ است و مهجوریت آن مهجوریت فرهنگ و هویتی است که بر مدار آن شکل می‌گیرد و به همین دلیل است که نبی اکرم (صلیاللهعلیهوآله) هنگامی که قوم او کتاب او را از مدار گفتار و کردار خارج می‌کنند، زبان به شکوه و شکایت گشوده و می‌فرماید: «إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا». پروردگارا قوم من این قرآن را متروک گذارده و مهجور گرداندند. هشتم؛ مناسک و مراسم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران که با فعالیت پیگیر و مستمر نهادهای علمی و فرهنگی و با مشارکت و تلاشِ جمعی اهل ادب و قلم شکل می‌گیرد، به تقدیر از پدیدآورندگانی می‌پردازد که زندگی خود را هزینه افق‌های جدید می‌کنند که بر زمینه و زمانه خود می‌گشایند و این تقدیر به نوبه خود بخشی از فرایندی است که این مراسم برای خلق و آفرینش هویت زنده کتاب و حقیقت فعال فرهنگ خود انجام می‌دهد.
