ماڵی کتێبی کوردی
کتێبی «فەتە» چاپ و بڵاوکرایەوە
فەتە، ناوی کتێبێکە لە کۆتاییەکانی هاوینی ١٣٩٩ چاپ و بڵاو کراوەتەوە. ئەم کتێبە کۆمەڵێک تەنزی کۆمەڵایەتی لەخۆ گرتوە کە لە هەڵس و کەوت یان بەسەرهاتی کەسێکی خولقاو بەناوی فەتە، ئەخرێنە بەرچاو.
تەنزەکان باس لە نەریتە چەوت و نەرێنیەکانی کۆمەڵگا ئەکەن. فەتە ئەو کەسایەتیە خولقاوەیە کە یەک لە دوای یەک تووشی ئەو نەریتانە ئەبێت.
نووسەر ویستوویەتی بە زمانی تەنز، لایەنە نەرێنی و چەوتەکانی کولتووری کۆمەڵگا پیشانی خەڵکی کۆمەڵگا بداوەتە تا بە بینینەوە و تێفکرین هەنگاو بۆ جارەسەریان بدرێت.
ئەم کتێبە بە زمانی هەورامی نووسراوە و پێشکەش بە کتێبخانەی کوردەواری کراوە.
نووسەر لە سەرەتای ئەم کتێبەدا ئەڵێت:
” ته‌نزه جه مانای مه‌جازیه‌نه یانێ تانه و ته‌شه‌ر. ئیجا بڕێو وه‌ختا ئی ته‌شه‌رێ به غه‌ره‌ز و مه‌ره‌ز شانیا و بڕێو جارێچ دالێو مه‌کی یام شیرینیشا چه‌نیا. ئه‌گه‌ر بابه‌تی وه‌ڵین بۆ، کووکه خێزنۆ و که‌سی وه‌شش جا جۆره تانه و ته‌شه‌ریه نمێ و فره‌ته‌ر جه کۆمه‌ڵگای سننه‌تیه‌نه و مابه‌ینوو خه‌ڵکی عه‌وامینه باوا. به‌ڵام ئه‌گه‌ر بابه‌تی دوه‌مین بۆ، ڕه‌نگا بڕێو چوون قۆره‌ت و ده‌سه‌ڵاتشا وه‌رپرسیارا، حه‌زش په‌نه نه‌که‌را! به‌ڵام چه‌په‌وانه‌و ئینه‌ی بڕێوته‌ر که ئه‌ژماریچشا فره‌ن، نه‌ک هه‌ر حه‌زش په‌نه که‌را، به‌ڵکووم دانه‌یچ شانا تا فره‌ته‌ر باس و باتۆر کریۆ”.
بابەتەکانی ئەم بەرهەمە لایەنە جیاوازەکانی ژیان وفەرهەنگی گشتیی کۆمەڵگا ئەگرنە بەر. فەتە، وەک کەسایەتی سەرەکی ئەم تەنزانە، هەرجار دووچاری یەکێکیان ئەبێت . لە دووچار بوونەکاندا هەوڵ دراوە بە زمانی شیرین و تەنزاوی و ئاپۆراپەسەند، بابەتی لایەنە چەوتەکانی کولتووری زاڵ بەسەر خەڵک بخرێتە بەرسەرنج و بەم شێوازە، بیری جەماوەر بۆ گۆڕینیان هان بدرێت.
بۆ نموونە : تەڵاقی باوکی فەتە ئەکەوێت/ مامەی فەتە زڵم لە باوکی فەتە ئەکات/ فەتە بەردەوام لە یەک تەمەندایە و گەورە نابێت/کابرایەک لە جل وبەرگی پزشکیدا ئەڵێت: فەتە نەخۆشە/
خوشکی فەتە ئەچێتە مەدرەسە/ فەتە لە زەماوەنددا دووچاری شاباش کردن ئەبێت/ ماڵی فەتە میوانیان بۆ دێت/ فەتە ئەبێتە نووسەر/ فەتە بەرەو هەندەران ئەکەوێتە ڕێ/ فەتە گەرەکیە ناوەکەی بگۆڕیت/فەتە ئەبێتە خاوەنی گووشی/دایکی فەتە لە زەماوەندە/فەتە ئەڕواتە زانستگا/فەتە دووچاری ئێسترش ئەبێت/فەتە ئەبێتە ئاپارتمان نشین/فەتە ئەبێتە کۆڵبەر/باوکی فەتە گووشی گەرەکە/فەتە برای چەند خوشکە/فەتە و ڕۆژی موعەلیم/فەتە و یارانەکەی/فەتە و هەمایشی داستان کۆتای هەورامی/فەتە ئەبێتە نوێنەری مەجلیس/فەتە و والێنتاین و….
نووسەر هەوڵی داوە لە ژێر سەردێڕی هەریەک لەو بابەتانە، بە زمانی تەنز، شەن وکەوی چەوتیەکانی کولتووری باو بکات.
ئەمەش یەک لە بابەتەکان:
– ئیجازه ئاغه‌ی موعه‌لێم، «وه‌لی‌‌تاین» چێشا؟ گردٚوو زاڕۆڵا باسش که‌را، به‌ڵام نمه‌زانمێ چێشا! ئانێچه ماچا مزانمێ، دروێ مدٚا، هه‌ر وێشاوه ماچا! ئه‌گه‌ر تۆ مزانی حاڵیێما که‌ره. ماچا شووره‌یا نه‌زانمێ! عه‌وده ماچۆ تا دۆسه‌ت نه‌بۆ نمه‌زانی چێشا! ده‌ی‌‌خۆ من دۆسه‌م نیه‌نه، ده‌یتر مشیۆم «وه‌لی‌‌تاین»م نه‌بۆ؟! مشۆم تاته‌م و لالۆ حه‌مه‌یچ نه‌بۆشا؟! مشۆم کناچێچ نه‌بۆشا؟! چی مشۆم سه‌لتێچ نه‌بۆش؟!
– مادٚام پاسنه‌نه، ئیجازه‌م ده‌یدێ په‌نه با وه‌ڵێ ئانه‌ینه ده‌رسه‌که‌یما ده‌س په‌نه که‌رمێ، باسێوتا سه‌روو «والنتاین»ی په‌ی که‌روو. فه‌تحوڵڵا گیان ئانه والنتاینا نه‌ک «وه‌لی‌‌تاین»!
– ده‌ی خاسا، هه‌رچی شمه ماچدێ با ئانه بۆ، خۆ زه‌ڕما په‌ی نه‌ژماران!
– گێڵناوه: جه قاڕنه‌و یه‌رێ میلادیه‌نه جه وه‌ڵاتوو «ڕووم»یه‌نه پاتشایێو به نامێ «کلۆدیوسی دوه‌می» پاتشایی که‌رێ. کلۆدیوس باوڕش پاسنه بێ، ئا سه‌روازێ که ژه‌ن و زاڕۆڵه‌شا نیا، خاسته‌ر متاوا چه‌نی دژمه‌نی گژیا و وه‌ڵاتی جه شه‌ڕیشا پارێزنا. هه‌ر وه‌روو ئی ویر و باوڕیه، ژه‌ن ئاوردٚه‌ی و هامسه‌ریش په‌ی کۆڕه جوانه‌کاو ڕوومی قه‌دٚه‌خه که‌ردٚ. هه‌ر ئه‌چا سه‌رده‌مه‌نه، که‌شیشێو جه ڕوومه‌نه به نامێ «والنتین»ی ژیوای ژیوێ، به‌ڵام چه‌نی پاتشای هام‌‌ڕا و هام‌‌مه‌رام نه‌بێ. جه‌نابوو که‌شیشی واچێ ئی حکمه که پاتشای دان، حکمێوی ناعادڵانه و زاڵمانه‌ن، نه عه‌قڵی قبووڵشا و نه خودٚایچ ڕابه‌ردٚارا؛ په‌وکه‌ی چێره‌نه و به بێ ئانه‌یه که پاتشا و حکوومه‌ت بزانا، هه‌ر سه‌روازێو، دڵش هه‌ر کناچێوێوه بێ ده‌سشا نیێ ده‌سوو یۆترینی و په‌یش ماره بڕێ و حه‌راڵێ و هامسه‌رێشا که‌رێ. وه‌ختارێو پاتشای ئه‌پی رازێ زاناش، که‌شیشش که‌ردٚ زیننان و به مه‌رگ مه‌حکوومش که‌ردٚ و ئاخریچه‌و کێشتش دار. هه‌ر ئینه‌نه که بڕێو، ساڵیادٚوو مه‌رگ و ئه‌سپه‌ردٚه که‌ردٚه‌ی والنتینی که‌شیشی به ڕۆ عاشقا یا ڕۆ والنتاینی نامێ به‌را و ئه‌چی ڕۆنه سه‌وقات و هه‌دیه مدٚا به وه‌شه‌ویساشا. گێڵناوه که کشیش والنتین وێش عاشقوو کناچه قه‌ره‌وڵه‌کێش بیه‌بێ که جه زیننانه‌نه قه‌ره‌وڵیش دێ و ئه‌وه‌ڵین کارتوو والنتاینی، وه‌ڵێ مه‌رگیشه‌نه، چه‌نی له‌قێو وله سوورێ ئادٚی کیاست په‌ی ئادٚێ و نویستش: «جه لاو والنتینوو تۆوه».
دیارا وه‌شه‌سیایی و عاشق بیه‌ی ته‌نیا جه لاو دڵ و دۆسیوه نیا و متاوۆ عه‌شقوو ئه‌دٚا و تاته‌ی په‌ی زاڕۆڵاشا یا چه‌په‌وانه‌ش، عه‌شقوو زاڕۆڵا په‌ی ئه‌دٚا و تاته‌یشا بۆ. متاوۆ عه‌شقوو و وه‌شه‌ویسی واڵه و برای په‌ی یۆترینی بۆ. تاخایت متاوۆ وه‌شه‌ویسی به‌ینوو مسیاری و مامۆسایه‌نه بۆ. وه‌شه‌سیایی، وه‌شه‌سیاییا. به‌یدێ با وه‌شه‌سیایی ته‌نیا خرت نه‌که‌رمێوه سه‌روو دوێ که‌سا، مه‌رز و باروومش په‌ی دیاری نه‌که‌رمێ، ته‌نیا روێو و ساتێوش په‌ی نه‌نیه‌یمێره. با واچمێ گردٚ ڕوێو ڕۆ وه‌شه‌سیاییا په‌ی ئانیشا که وه‌شێما مسیا، نه‌ک تاق و ته‌نیا په‌ی یۆی یا یوێ که وه‌شه‌سیامانه. منیچ متاوو شاخێو گۆڵ کیانوو په‌ی ئه‌دٚایم که نه‌وه‌شه‌نه و ئینا سه‌روو که‌توو بیمارسانیوه که‌وتێنه و چه‌نی مه‌رگی ده‌س به یێخێنه و ئینا ئارۆ و سه‌وایه‌نه. با واچوو: «ئه‌دٚا گیان ده‌سه مانیایه‌کات ماچێ که‌رۆ» و هیچ عه‌شقێو یاگێ وه‌شه‌ویسی تۆ نمه‌گێرۆوه.
