ماڵی کتێبی کوردی
گێڕانەوەی کوردی لە نێوان واقیعی‌خوازی و دژەواقیعی‌خوازیدا /بەختیار سەجادی
کۆنفرانسی ئەدەبی هاوچەرخی کوردی
هەولێر، ٢١/١٢/٢٠١٩
لەم وتارەدا سەرەتا جێگە و پێگەی ئەدەبی چیرۆک لە ڕێبازە ئەدەبییە ڕۆژئاواییەکاندا باس‌دەکرێت و ئاماژە بۆ هاوشێوەیی و هاوتەبایی و هاوتەریبی نێوان ڕێبازە هونەری و ئەدەبییەکان لە ڕۆژئاوا و شێوەی ژیان و فەرهەنگ و دنیابینیی ئەو کۆمەڵگایانە دەکرێت.
لە باسی چیرۆکی کوردیدا سەرەتا پەنجە دەخرێتە سەر ئەو خاڵە کە لێکدانەوەی جێگە و پێگەی چینی ناوەڕاست و هۆکارەکان و لێکەوتەکانی پەرەسەندنی، لە لێکۆڵینەوە ئەدەبییە کوردییەکاندا بزرە. دوایی چۆنیەتیی پەڕینەوەی خێرا لە شیعری ڕۆمانتیکەوە بۆ چیرۆکی واقیعی‌خوازانە شرۆڤە دەکرێت. نووسەر پێی وایە ئەدەبی کوردی لە چارەکی یەکەمی سەدەی بیستەمدا مۆدێرنیستی نییە بەڵام لەژێر کاریگەریی مۆدێرنیتەدایە. هەروەهاش، ئەگەرچی شیعری رۆمانتیک لە ١٩٤٠دا ڕەگی داکوتاوە و خۆی مسۆگەر کردووە، بەڵام خێرا واقیعی‌خوازی لە گوتاری ئەدەبیی کوردیی ناوەڕاستی سەدەی بیستدا دەبێت بە بابەتی زاڵ.
نووسەر دەڵێ ”ئێمە مەمنوونی عەرەبێ شەمۆین، بەڵام قەرزداری حەسەن قزڵجی-ن. شەمۆ گەرچی خاوەنی چەندین بەرهەمی ڕیالیستییە، بەڵام ئایدیۆلۆجیی بە لاوە گرنگتر بوو. قزڵجی گەرچی سەر بە هەمان ئایدیۆلۆجی بوو، بەڵام زیاتر گرنگی دەدایە هونەری چیرۆک‌نووسین. شەمۆ لە چیرۆکەوە بەرەو ئایدیۆلۆجی هەنگاوی هەڵدەگرت، قزڵجی بە پێچەوانەوە لە ئایدیۆلۆجییەوە بۆ چیرۆکی کوردی هەنگاوی دەهاویشت.”
بە باوەڕی نووسەر، واقیعی‌خوازی لە ئەدەبی کوردیدا بە بەراورد لەگەڵ ئەدەبی گەلانی تر تەمەنەکەی کورتتر و سنووردارترە. گەرچی دەستپێکەکەی سەرنجڕاکێشە و هەوڵی زۆریش بۆ مسۆگەربوونی درا، بەڵام ڕەوتەکە پچڕپچڕ و بەرتەسک بوو. نووسەر دەڵێ: ”هۆکارێکی سەرەکیی گەشاوەنەبوونی نوێخوازیی ئەدەبی لای ئێمە بەرتەسکی و کورت‌مەودایی و سنوورداربوونی واقیعی‌خوازی و دەرنەکەوتنی بەرهەمی دانسقەی واقیعی‌خوازانەیە.”
لەم کۆتایی وتارەکەدا ئاماژە بۆ شێوەی ڕووبەڕووبوونەوەی کۆمەڵێ نووسەری کورد وەک بەختیار عەلی، شێرزاد حەسەن، عەتا نەهایی، قادر هێدایەتی و مەنسوور تەیفووری کراوە لەگەڵ واقیعی‌خوازی و نوێخوازیدا. پاشان، خوێندنەوەیەکی بەراوردکارانەی چیرۆکی کرمانجیی ناوەندی و سەروو لەم ڕووەوە پێشکەش‌دەکات.
داگرتنی ته‌واوی وتاره‌که
