خانە کتاب كُردی
?تحلیل انتقادی کتاب « نظریه پسااستعماری و کُردشناسی» جلیل کریمی
(اثری در میانه ی گفتمان شرق شناسی)
✍دکتر محمد حقمرادی
?کتاب«نظریه پسااستعماری و کُردشناسی» جلیل کریمی از این لحاظ که «کورد» را به عنوان موضوع مطالعه خود برساخته و چون پروبلماتیک خود به آن روی کرده است یک نمونه خوب و نادر است، و زمینه نظری مناسبی برای تحلیل و نقد رویه ها و سیاست های فرهنگی و صورتبندی های نمادین و گفتمانی که در پی به سلطه و انقیاد درآوردن سوژه هستند را فراهم می سازد و می تواند به فهم منطق و الگوی شرق شناسی در گفتمان فرادستان در چارچوب یک کشور کمک کند.
?بخش تجربی کتاب به کُردشناسی اختصاص دارد که در حیطه ی گفتمان شرق شناسی و گفتمان کاوی استعمار که همان نظریه و روش ادوارد سعید و به تبع آن میشل فوکو است، قراردارد؛ اما بخش اول کتاب، به نظریه پسااستعماری پرداخته است که نظریاتی متأخرتر است و به جهت هدف کتاب که نقد شرق شناسی در کتابهای کردشناسی است، ضروری به نظر نمی رسد. با این وجود بخش نظری کتاب خوب و سنجیده نگاشته شده است، اما بخش تجربی به همان اندازه بخش نظری قوی، منسجم و سنجیده نیست.
?ارزیابی کلی من از این کتاب این است که کتابی خوب، منسجم، خواندنی و اثری بدیع در علوم اجتماعی جامعه کردستان است؛ اما برای اینکه ازمعرفی یکپارچه تحسین آمیز احمد محمدپور فراتر برویم و بیشتر با ادعاها، منطق، مبناهای نظری و روشی و روح اثر درگیر شویم، به تحلیلی انتقادی نه صرفاً از این اثر، بلکه حوزه مطالعاتی آن دست می زنم و شالوده های روش شناختی و معرفت شناختی آن را به بحث می گذارم.
?براساس منطق خود کتاب و نظریه پشتیبان آن، کتاب کریمی زیر سیطره همان گفتمان شرق شناسی است که خود آن را مورد نقد قرار داده است.
?طرح روی جلد این اثر که طرح یک دستمال سنتی را به عنوان زمینه انتخاب کرده است؛ متعلق به گذشته و سنت دانستن کورد و بازتولید همین نگاه زیبایی شناسانه کردن دیگری است.
اصطلاح «کُردشناسی» در عنوان کتاب نیز به واسطه اینکه «ویژگی تعمیم یافتگی و کلیت گرایی گفتمان استعماری را به ذهن متبادر «طنینی شرق شناسانه دارد. این درحالیست که پسااستعمارگرایان از پسوند لوژی(شناسی) برای مطالعات خود در باب ملل دیگر استفاده نمی کنند. بنابراین اصطلاح «کرد پژوهی» و به پیشنهاد من«مطالعات کوردی » جایگزین درست آن محسوب می شوند.
?شرق شناسی محصول مدرنیته و از اقتضائات آن است اما کریمی آنرا در ارتباط با مدرنیته و خصلت سرمایه دارانه آن مورد توجه قرار نداده است و امری تاریخی را به امری فاقد مکان مندی و زمان مندی بدل ساخته و از آن تاریخ زدایی کرده است.
هنگامی که موضوع نقد، مسئله ای تاریخی است؛ نقد درون گفتمانی به امری خود ارجاعی و خودبسنده تبدیل می شود که پایه های اعتبار روش شناختی خود را متزلزل می سازد؛ از این روی نقدی که کریمی از منابع کردشناسی ارائه کرده است؛ نقدی خود ارجاعی است. پرسشی که می توان مطرح کرد این است که وی متون تاریخی شرق شناسان را به محک کدام داده های تجربی از تاریخ جامعه کوردستان نقد کرده است.
?کریمی هنگامی که از #کورد سخن میگوید، همان نقدی که از شرق شناسان طرح میکند که شرق را به صورت تعمیم یافته، کلی، ساده و یکدست می بینند، بر وی نیز وارد است که از یک کورد انتزاعی، تعمیم یافته، ساده و یکپارچه سخن میگوید.
?کریمی از الگوی نظری و روشی ادوارد سعید که فوکویی ست، پیروی کرده است؛ با این وجود کار کریمی در دایره ی فلسفه سوژه مانده است و به جای تحلیل تاریخی تبارشناسانه از گفتمان شرق شناسی و شرق، آنرا از نظر زمانی و مکانی تعلیق می کند و در همان حال شرق شناس و از آن مهمتر سوژەای استعلایی به نام منتقد شرق شناسی را مفروض میگیرد.
?نقدی که در خصوص روش شناسی این کتاب می توان اشاره کرد، این است که کریمی منابع فارسی، عربی، ترکی و اسلامی که کوردها تحت سلطه سیاسی و گفتمانی آنها هستند را بدون استدلال روش شناختی از مورد مطالعه خود حذف کرده است؛ بعلاوه تعداد کم موارد(کتاب ها) و تعداد کم شواهدی که از آنها نقل کرده است چالشی پیش روی اعتبار ادعاهای کتاب می نهد.
?خانە کتاب کردی از قلم نافذ و ناقد جناب آقای دکتر محمد حقمرادی و حسن همراهیشان در معرفی انتقادی سنجیدە و موشکافانە این اثر پژوهشی ارزشمند بی‌نهایت تقدیر و تشکر دارد. امید کە تداوم و ترویج نقد آکادمیک و روشمند در بازخوانی و واکاوی آثار و تحقیقات کردپژوهی بە گشایش افق های جدید در عرصە مطالعات و کتابشناسی کردی یاری رساند.
?برای دانلود نسخه کامل معرفی و نقد این اثر، به صورت فایل پی دی اف بر روی دانلود کامل نقد کتاب کلیک کنید:
دانلود کامل نقد کتاب
