خانە کتاب كُردی
کتاب «درآمدی به حضور تاریخی کُردها در مصر» منتشر شد
یاسین عبدی
به‌طور کلی به درازنای تاریخ زیست بشر بر روی این کره‌ی خاکی و به‌طور خاص به درازنای تاریخ هزار و اندی ساله‌ی تمدن اسلامی، مردم کُرد و سرزمین کردستان مهد علم و رهبرانی بزرگ بوده است که هریک به‌سان قله‌های باشکوه و رفیعِ علم، اخلاق و فضیلت‌خواهی؛ فرآورده‌های گران‌مایه‌ای به جامعه‌ی بشری و تمدن اسلامی تقدیم داشته‌اند. نام‌ورانی که هر یک به مثابه‌ی رادمردانی از حافظان قبیله‌ی خورشید، مشعل فروزان نور و دانش و بینش جامعه‌گرایی، سیاست‌ورزی و حکمرانی و فضیلت‌خواهی بودند و به زوایای تاریک این پهنه‌ی گیتی نور افشانده‌اند. بزرگ‌مردانی که در میان کوه‌های سر به فلک کشیده نشو و نما نموده‌‌اند و برخی به دیگر نقاط یا مهاجرت خودخواسته و یا تبعیدگونه و اجباری کرده و برخی دیگر نیز در همین منطقه مانده‌اند و سرانجام سر به تیره‌ی تراب نهاده‌اند. هرچند با گذشت زمان، عقد مراورید نام‌وران و رهبران طراز اول در کردستان از هم گسیخت و تلألؤ آن رو به نقصان گرفت اما هیچ‌گاه این کاروان از حرکت باز نایستاد و از همین رهگذر است که تا هنوز هم شاهد حضور متفکران و بزرگ‌مردانی در بیشتر مناطق کردستان و حتی خارج از آن نیز هستیم که پیوسته همگان مرهون خدمات آنان می‌باشند.
تحریف، وارونگی، نادیده‌انگاری و خیانت در گزارش تاریخ از جمله پدیده‌هایی هستند که تاریخ کرد و کردستان همواره با آن روبرو بوده است، و از همین‌رو به درازنای تاریخ این پدیده‌ها، بسیاری از فرآورده‌ها و تبار کُردی شخصیت‌های کُرد،نادیده انگاشته‌شده و گاه از روی سهو و گاه نیز به عمد آن‌ها را به نام دیگران مصادره و گزارش کرده‌اند و پیوسته توصیف‌هایی درباره‌ی کُردها بیان داشته‌اند، که پیش و بیش از کُردها، شایسته و زیبنده‌ی خود آنان بوده است.
از آن‌جا که کردها به درازنای تاریخ؛ به صورت مهاجرت خودخواسته و یا تبعیدگونه و اجباری به خارج از مرزهای کردستان رفته‌اند و در مناطق بسیاری از جهان پراکنده گشته و به زبان سرزمین‌هایی که رفته و در آن‌ها رحل اقامت گزیده‌اند، فعالیت‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و… داشته‌اند، لذا بسیاری از مردمان جهان و چه‌بسا حتی توده‌ی مردم کُرد و کردستان نیز آگاهی چندانی درباره‌ی شخصیت‌ها و فرآورده‌های آنان نداشته باشند و به آسانی و بدون هیچ چالشی روایت‌های مورخانی را بپذیرند که دانسته یا نادانسته تبار کُردی این شخصیت‌ها و فرآورده‌های آنان را نادیده انگاشته‌اند.
به‌طور کلی از جمله دیگر پیامدهای تحریف، وارونگی، نادیده‌انگاری و خیانت در گزارش تاریخ و بلکه تاریخ کُرد و کردستان به‌طور خاص؛ این طرز تلقی است که کُردها، همواره تحت ستم و اشغال و آوارگی بوده‌اند و کم‌ترین مظاهر حکمرانی، سیاست‌ورزی و جامعه‌گرایی در میان آن‌ها وجود نداشته است، اما هم‌چنان‌که کاوش‌های دیرینه‌شناسان و پژوهش‌های مورخان و متفکران منصف معاصر نیز به اثبات رسانده است، کُردها و کردستان بیش از دیگران سابقه‌ی حکمرانی، سیاست‌ورزی و جامعه‌گرایی داشته‌اند و هم در تاریخ باستان و هم در برهه‌های مختلف تاریخ اسلامی؛امپراتوری‌ها و دولت‌ها و امارت‌های بزرگ تأسیس کرده و حکمرانی داشته‌اند و صفحات و آثاری ماندگار از خود به یادگار گذاشته‌اند که بررسی و واکاوی درباره‌ی تک‌تک آن‌ها موضوع این نوشتار نبوده و نیازمند قلم‌فرسایی جدی و جداگانه‌ای است.
به دیگر سخن آن‌چه پیش‌روی شماست تورقی درآمدگونه در صفحاتی از تاریخ کُردها و کردستان است که به‌مثابه‌ی عنصری فعال و کارا؛ فرآورده‌های ارزشمندی را در زمینه‌های مختلف فرهنگی، تمدنی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی و هنری برای جامعه‌ی اسلامی به‌طور عام و سرزمین مصر به‌طور خاص به ارمغان آورده‌اند، اما به سبب اهمال و بلکه نادیده‌انگاری برخی مورخان، تبار کُردی شخصیت‌ها و فرآورده‌های آنان مغفول مانده و یا به نام دیگران ثبت و گزارش شده است. به بیانی دیگر این نوشتار به‌سان درآمد روشنگرانه‌ای بر تاریخی مغفول‌مانده و نادیده‌انگاشته شده برای نسل نو کُرد و کردستان است تا در عین هم‌زیستی مسالمت‌آمیز با دیگر همسایگان و هم‌نوعان خود، به هویت، تبار و تاریخ خود علی‌رغم همه‌ی فراز و فرودها و گوناگونی جهان‌اندیشگی سامانه‌ی فکری فخریه و مباهات ورزد و تلاش ورزند تا در عین برجسته‌سازی کامیابی و کامروایی‌ها، آن‌ها را دست‌مایه تلاش و تکاپو در راستای هویت‌خواهی و حق تعیین سرنوشت خود در جهان مدرن قرار دهد و در عین حال نیز از ناکامی‌های آن عبرت‌آموزی کرده و مانع از تکرار دوباره‌ی آن‌ها شود.
آن‌چه‌پیش‌روی شماست اوراقی از تاریخ نادیده شده‌ی مردمانی است که به‌طور کلی نقشی به‌سزا در تاریخ، فرهنگ، تمدن، سیاست، جامعه‌گرایی و حکمرانی جامعه‌ی بشری و جهان اسلامی به‌طور خاص داشته‌اند. از آن‌جا که سرزمین کردستان به سبب ژئوپلتیک تاریخی، سیاسی، اجتماعی و حتی دینی و فرهنگی به درازنای تاریخ دارای اهمیتی به‌سزا بوده است، همواره مورد طمع کشورگشایان، امپراتوری‌ها و ابرقدرت‌های بزرگ بوده و هریک با سودایی چشم طمع در خاک و مردمان آن دوخته‌اند، چنان‌که قرارداد سایکس پیکو نمونه‌ی عصری آن است که قریب به یک سده کُردها در بخش‌های مختلف درگیر پیامدهای ناگوار و ضدانسانی، حقوقی و اخلاقی آن هستند.
دُریه عونی
اثر پیش‌رو فرآوردة پژوهش‌های سه تن از پژوهشگران حوزة کرد و کردستان در جهان عرب است. دُریه عونی؛ نویسنده و روزنامه‌نگار کردتبار مصری. خبرنگار «دارالهلال» و «دارالأخبار الیوم» پاریس و نزدیک به بیست و هفت سال کارمند آژانس هوایی فرانسه بوده است. دارای آثار متعددی درباره‌ی تاریخ و مسأله‌ی کردها و کردستان می‌باشد. وی فرزند محمدعلی عونی نویسنده‌ی مشهور کردتبار مصری است. محمود محمد زاید استاد دانشگاه الازهر مصر و کارشناس و پژوهشگر تاریخ معاصر کرد و کردستان است و مقالات متعددی در مجلات و روزنامه‌های مختلف عربی نگاشته است. مصطفی محمد عوض؛ استاد تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه الازهر مصر است.
نویسندگان این کتاب در آغاز نگاهی گذرا به روایات و تفاسیر موجود در متون مقدس مسیحی، عبری و اسلامی و… دربارة کرد و کردستان داشته‌اند و از همین رهگذر به تبارشناسی کردها پرداخته‌اند. سپس به واکاوی روابط کردها و مصریان و تعاملات فرهنگی، نظامی و… میتانی‌ها و فراعنه همت گماشته‌اند. در ادامه به حضور تاریخی کردها در عصر پیشاایوبیان، عصر ایوبیان، مملوکیان، عثمانی‌ها و تا دوران معاصر و مصر جدید و روزگار محمد علی پاشا، خدیو مصر پرداخته‌اند و وضعیت سیاسی، فرهنگی، تاریخی، اجتماعی، نظامی و… کردها در هر کدام از این دوره‌ها را کاویده‌اند. در بخش دیگری از پژوهش پیش‌رو نویسندگان نیز به تبار کردی برخی مشاهیر و چهره‌های ماندگار معاصر مصری پرداخته‌اند و در نهایت نیز برپایة پژوهش‌های میدانی به معرفی برخی مناطق کردنشین مصر و جلوه‌های فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و… آن‌ها در روزگار کنونی همت گمارده است. چنان‌که در عنوان کتاب نیز آورده شده است این اثر به‌مثابة درآمدی به مطالعات کردی و پراکندگی مردم‌شناسی کردها در جهان عربی و اسلامی است و مترجم بر آن است تا در ویراست‌های بعدی آن را پربارتر سازد.
برای دانلود نسخه کامل PDF معرفی کتاب بە کانال “خانهٔ کتاب كُردی” بپیوندید:
هر نوع بازنشر این متن با ذکر منبع «سایت خانه کتاب کردی” مجاز است.
