خانە کتاب كُردی
کتاب رنج و عشق: نگاهی به رمان غروب پروانه
به مناسبت دریافت جایزه ادبی “نلی زاکس“* از سوی بختیار علی
مریوان حلبچەای
بختیارعلی را می‌توان جهانی‌ترین چهرە ادبی کُرد قلمداد کرد کە آثارش بە زبان‌های متعددی از جملە آلمانی، فرانسوی، انگلیسی، عربی، ترکی و فارسی ترجمە و جوایزی مختلفی را کسب کردە است. آغاز شهرت بختیار علی مدیون رُمان کم‌نظیر “غروب پروانە” است که در سال ۱۹۹۸ هم‌زمان در سوئد و کردستان منتشر شد و انتشار آن لقب پرمخاطب‌ترین وتاثیرگذارترین نویسنده‌ی کُرد را نصیب بختیار علی کرد.
?غروب پروانە نقطە عطفی در ادبیات کردی محسوب می‌شود کە خیلی زود مورد استقبال خوانندگان و منتقدین قرار گرفت، شاعر جهانی کرد شیرکو بیکس دربارەی این رمان گفتە است:
▪غروب پروانە سرشار از فضاهای جادویی ناب و تصاویر و زبان شاعرانەی بسیار بکر است. این شاهکار نقطە عطفی در ادبیات کرد محسوب می‌گردد. جستجو برای یافتن عشقستان نشانگر دنیای رویایی و سرشار از اندیشەی والای انسانی است کە بختیار علی بە بهترین شکل ممکن آن را بە تصویر کشیدە است.
?نام رمان ارجاعی است بە غروبی کە در آن پروانە و دوستش مدیا در میان افراد مذهبی کە معتقدند علیە گناە کاران وفاسقین می‌جنگند اعدام می شوند.
?رمان شامل بیست دو بخش و یک قسمت پایانی است. نام رمان ارجاعی است بە غروبی کە در آن پروانە و دوستش مدیا در میان افراد مذهبی کە معتقدند علیە گناە کاران وفاسقین می‌جنگند اعدام می شوند.
? پروانە از شخصیت‌های اصلی رمان است و خندان خواهر پروانە راوی اصلی رمان است. غروب پروانە داستان هم‌زمان اتفاقات و رخدادهای عشقستان است( جنگلی دوردست کە عاشقان فراری که در شهر جایی برای زندگی و آرامش ندارند بە انجامی گریزند)ودرمدرسەی خواهران تارک‌دنیا، اتفاق می‌افتد. جنگی است میان زیبایی و زشتی، باور و بی باوری، فردگرایی و تن ندادن بە گفتمان جامعەی مردسالار و سنتی.
?و از این معبر بە اندیشەی انسانی صلح‌طلبانە ونگاە انتقادی بە زندگی و اعمال انسان امروز گریز می‌زند. او در گفتگویی می‌گوید:
▪” من كُردم، روح كُردی دارم، زخم‌ها و دردهایم كُردی است، تخیلاتم زاده‌ی زندگی‌ام در كُردستان است. ترس و وحشت‌هایم کاملاً وابسته به كُرد بودنم است، من چیزها و مسائل را به‌گونه‌ای دیگر می‌بینم و حس می‌کنم، من زندگی بسیار سختی داشته‌ام، همین تجربه زیسته هم ویژگی خاصی به ادبیات من بخشیده است، درست است همیشه خواسته‌ام به عقلانیت و اندیشه‌ای جهانی فکر کنم و نخواسته‌ام كُرد بودن را به قفسی برای خود تبدیل کنم، اما هر نویسنده‌ای جهان خود را دارد، هر نویسنده‌ای زیست و جهان ویژه‌ی خود را دارد”.
?غروب پروانە مانند دیگر رمان‌های زیبا و موفق نویسندە برخوردار از سبک رئالیسم جادویی است. رئالیسم جادویی کە بە عقیدەی بسیاری از منتقدان خاص بختیار علی و سرزمینش بوده و از ویژگی‌های بومی و افسانەها و داستان‌های کهن كُردی نشات گرفته است جایی که بختیار علی مرز رؤیا و واقعیت را در هم می‌نوردد و در مرز بین حقیقت و جادو داستان خود را بیان می‌کند.
?فروید(۱۹۰۵) می‌گوید ما هرگز مانند زمان عاشقی در برابر درد بی‌دفاع نمی‌شویم هر چه بیشتر عشق بورزیم بیشتر درد می‌کشیم (۱) . غروب پروانه نیز داستانی درباره عشق و رنج‌های آن است داستانی در توصیف برآمدن عشق و غروب آن‌که پروانه قربانی می‌شود .
?نویسنده داستان غروب پروانه را روایت می‌کند پروانه ایی که نماد عشق است به زیبایی عشق اشاره دارد « آه گووند تو به من بگو در این دنیا کدام دو چیز مانند پروانه و عشق شبیه هم هستند ؟ پروانه مانند عشق می‌رود و هیچ‌کس گام‌هایش را نمی‌بیند ».
?* جایزه ادبی “نلی زاکس” از جوایز جهانی ادبیات است که هر دو سال یکبار، در دهم دسامبر مصادف با زادروز “نلی زاکس” (۱۹۷۰-۱۸۹۱) نویسنده شهیر آلمانی–سوئدی در شهر دورتموند آلمان اهدا می‌شود. طبق نظر داوران جایزەی ادبی “نلی زاکس” در سال ۲۰۱۷ بە “بختیار علی” نویسنده و روشنفکر نامی کُرد تعلق گرفت. این جایزەی ادبی را پیشتر شاعرانی و ادیبانی همچون؛ مارگارت اتوود، اریک فروم، میلان کوندرا، پر اولو انکوییست، نورمن مانئا و کریستا ولف، دریافت کردەاند.
