ماڵی کتێبی کوردی
ناساندنی کتێبی «کۆڤید ۱۹»
پێگه‌ی هه‌واڵنێریی «ماڵی کتێبی کوردی»، ئەم کتێبە هەوڵێکە بۆ بە دێکۆمێنت کردنى تێڕوانین و کاریگەرییەکانى کۆڤید ۱۹ لە دونیاى ڕۆشنبیریی کوردیدا، کە پێکهاتووە لە بیر و بۆچوونى چەند نووسەر و ڕۆشنبیرێکى کاریگەری ناو ڕۆشنبیریی کوردى لەوانە (وەلید عومەر، ڕێبوار سیوەیلی، بەیان سەلمان، سەردار عەزیز، هیوا قادر، ماردین ئیبراهیم، ڕامیار مەحمود، بەکر عەلی، پێشڕەو محمەد، هاوار نەسرەدین، ئەحمەدى مەلا، ئالان پەری، هاوار محەمەد، ڕەزا عەلیپور، ساماڵ مانى، ئەردەڵان عەبدوڵڵا، سەڵاح حەسەن پاڵەوان، شارا تاهیر، گۆران ڕەسوڵ، لەنجە ئەحمەد، هۆزان مەحمود، بەیان عەزیزى، بەهار عەباسی)هەریەک لە بەشدابووانى ئەم کتێبە لە میانى نووسینێکدا دید و ڕوانگەى خۆیان لە بابەت کۆڤید۱۹ و دەرکەوتە و کاریگەرییەکانى خستۆتەڕوو، کە بە دڵنیاییەوە سوودێکى زۆری بۆ خوێنەرانى کتێبەکە دەبێت.
داستان بەرزان ئامادەکاری ئەم کتێبە لە پێشەکى کتێبەکەدا دەڵێت: ئەم بۆچوونانەى لەم کتێبەدان و هەریەکێکیان لە ژێر ناونیشانێکى سەربەخۆدا دۆکۆمێنت کراون، دوایین تێڕوانینى خاوەنەکانیانن بۆ دیاردەى کۆڕۆنا ڤایرۆس، لە میانى ئەنجامدانى تەوەرێکدا، بەو مەبەستەى دۆخێکى وەها گەردوونى هەروا بە سانایی تێنەپەڕێت و بتوانین لەسەرى بوەستین، چونکە ئەو دۆخە لە ئەنجامدا دیاردەیەکە دەستکاریی زۆر لایەنى ژیانى مرۆڤایەتى دەکات و ڕوانینمان بۆ زۆر شت دەگۆڕێت، هاوکات وەک کتێبێک ببێتە سەرچاوەیەکى بەسوود لە بەردەست خوێنەران و کەسانێک کە مەبەستیان بێت توێژینەوە لەو دیاردەیە بکەن.
لە دووتوێی وتاری «کۆرۆنا و زمان»، نووسینی رێبوار سیوەیلی‌دا هاتووە:
ئەم سەردەم و دۆخی كۆڕۆنایە، هەر بەتەنیا مرۆڤەكانی نەگەڕاندەوە ناو ماڵەكان، بەڵكو خستنەیەوە ناو ناخی خۆشیان و ناچار بە بیركردنەوەی كردن..
ڕۆمانسیبوونەوەی زمان شتێك بوو بە ڕوونی خۆی ئاشكرا كرد، ئەمەش وەك بەرەنجامی بیركردنەوەیەكی ڕۆمانسیانە لە ژیان و وەك هەستكردن بە لەدەستدانی شتگەلێك، كە بەلامانەوە خۆشەویستن. مانەوەی كەسەكان لە ماڵەوەو بە دابڕان لە كەسانیتر و سرووشت و ژینگە، بیركردنەوەی ئەوانی جوڵاند و پۆستەكانی تۆڕی كۆمەڵایەتی پڕبوون لەو كەسە تەنیا و خۆدابڕكردووانەی كە شێوەژیانی نوێی خۆیان نومایش دەكرد. هەستی نزیكبوونەوەی مەرگ و تووشبوون، هەستی دابران لە ئەوانیتر، هەستی دووركەوتنەوەی جەستەیی و مەودا، زمانی كەسەكانیشی گۆڕی و سۆز و پەیبردنی نوێ لە ئاست سرووشت و گیانداراندا سەریان هەڵدا. دانانی وێنەی خێزانی و شكاندنی تابۆ كۆمەڵایەتییەكان و هەستكردن بە خود، لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا، ئەو دەرفەتەی دایە خەڵك، كە ترس و شەرمی كۆمەڵایەتیی و دەروونی كەم بكاتەوە و شیوازێكی دیكەی ژیان بژی كە پێشتر دەرفەتی نەبووە. ڕەنگدانەوەی ئەمە لە گەڕانەوەدا بۆ جۆرێك لە كاركردن خۆی نومایش كرد، كە پێشتر زۆر كەمتر بوو، بەتایبەتی كاری ناو ماڵ و باخچە و چاندنی جۆرەكانی سەوزە. لەبەرئەوەی زمان بووە شوێنێك بۆ ئەوەی جارێكی دیكە سرووشت لەم ڕێگەیەوە بهێنرێتەوە ماڵەوە و پێویستی بەم نزیكایەتییە، كە لەقووڵاییەكانی مرۆڤبوونەوەیە، خۆی ئاشكرا كرد.
بەشێوەیەكی گشتی، ئاگایی زمانیانە لە دۆخی كۆڕۆنادا زۆر هەڵكشا. گفتوگۆی تێر و چڕ بە هەردوو شێوەزاری كوردیی ناوەڕاست (سۆرانی) و (كرمانجی) لەسەر وشەكانی وەك: (چالێنج (یەخانگیری)، تەعقیم (بیسمیلكردن)، كەرەنتینە (دابڕگە) ئەوەیان پیشاندا كە گەڕانەوەیەكی ورد هەیە بۆ چوونەوە ناو خەزێنەی زمانی كوردیی و بەكارهێنانی وەك بانكێك، كە پڕە لە پاشەكەوتی زمانەوانی. بەمجۆرەش، ئەو گەڕانەوە ناو خۆیەی دۆخی كۆڕۆنا سەپاندی، لە هەمان كاتیشدا بووە گەڕانەوە ناو زمانی خۆمان و ئاشكراكردنی تواناییە تایبەتییەكانی. لە خۆتێگەیشتنێكی نوێ بەڕێوە بوو، چونكە گەڕان بەدوای زماندا، وەك گەڕانێكی شێلگیرانەی لێهات بەدوای شوناسدا. ئەمەش پەیوەندیی نێوان كارەسات و شوناسمان بیر دەخاتەوە:
هەمیشە كارەساتەكان و تراژیدیا و ڕووداوە مەترسیدارەكان، مرۆڤ دەخەنە سەر هەوڵدان بەدوای دۆزینەوەی شوناسدا، كاتێك هەست دەكەن شوناسە كۆنەكەیان لە دۆخی داڕمان و بەسەرچووندایە. بەمجۆرەش، گەڕانەوە ناو خود، شێوەژیانی ئێمەی گۆڕی و لەوێشەوە بیركردنەوەمان و پاشانیش زمانمان، كە بێگومان ئەمانەش ئەو هەنگاوە پێویستانەن كە مرۆڤ بۆ گەڕان بەدوای شوناس و گۆڕینی شوناسە كۆنەكەی پێویستی پێیانە..
پرسیارەكە ئەوەیە، ئایا لەم جەنگەدا كامە شوناس دەیباتەوە، ئایا مرۆڤ دەچێتەوە سەر شوناسە كۆنەكەی یان شوناسێكی نوێ بۆخۆی چێدەكات؟! شوناسێك، كە پەیوەندییەكانی دەخاتە ئاستێكی دیكەوە، لەگەڵ خودی خۆی و جیهان و ژینگەی دەوروبەری.. ئەگەر مرۆڤایەتی ئەمەی كرد، كەواتە ئێمە توانیومانە دۆخە تراژیدییەكەی كۆڕۆنا هەڵگێڕینەوە بۆ دۆخێكی پێویست، كە تیایدا ژیان بە جۆرێكی دیكە خۆی دەنوێنێت. ژیانێك كە تیایدا مرۆڤ و ئاژەڵ و سرووشت پێكەوە بە ئاشتەوایی بژین.
? ببنه ئه‌ندامی ماڵی کتێبی کوردی:
! ئەم بابەتە تایبەتە بە ماڵی کتێبی کوردی و بڵاوکردنەوەی بە ئاماژەدان بە سەرچاوە ڕێگە پێدراوە.
