معرفی کتاب میان تاریکی و روشنایی اثر یواننا بوخانسکا

 شناسنامە کتاب: میان تاریکی و روشنایی: درباره هویت کُردی و ادبیات، یواننا بوخانسکا، کراکف، خانه انتشارات کتاب دانشگاهی، ۲۰۱۱.

فرشاد سلیمی

این کتاب تلاشی است برای ارائه تصویری پویا از روند تحولات هویت کُردی در قرن بیستم، با تمرکز بر فرهنگ این ملت بالاخص دستاوردهای ادبی آن.

 بخش نخست این رساله، تحت عنوان: “مسائل ملی و هویت ملی”، تعاریف مختلف مفاهیم ملت و هویت ملی را بررسی می کند. رساله براساس تعاریف فرهنگی هویت ملی آنتونی سمیت و آنتونیو کلوسکوفسکا سامان یافته است.

 فصل دوم؛ “جهان فرهنگی کُردی” بر مبنای تحلیل متون برگزیده، منظری تاریخی از سنت شفاهی و کلاسیک کُردی را با مقدمه ای درباره مفاهیم: کُردها، کُردستان، زبان و آیین کُردی ارائه می کند.

 این اثر تاکید فراوانی بر نقش آثار منتخب از قبیل حکایات و داستان های حیرت انگیز «دم دم» یا اثر مهمتر «مم و زین» احمد خانی دارد، که اشعار حماسی او بارها در آثار نویسندگان معاصر بازتاب یافته است.

 بخش سوم، “در آستانه زمان کنونی”، موضوعات معاصر را با تمرکز بر واقعیات تاریخی، سیاسی و اجتماعی کردستان از اواخر قرن نوزذهم به بعد (با توجه ویژه به قلمرویی که از ۱۹۲۳ بعنوان بخشی از جمهوری ترکیه شناخته می شود) معرفی می کند.

بخش دوم آن، با عنوان از شعر تا نثر، مهمترین مسائل و صورتبندیهای حیات ادبیات کُردی (کرمانجی و سورانی) طی قرن بیستم را ارائه می کند، و در عین حال زمینه گسترده تری برای مطالب فصل اصلی و پایانی کتاب تدارک می بیند.

 فصل چهارم، ” بازگشت – فضاهای ادبی هویت کُردی”؛ آثار کُردی و ترکی نویسندگان منتخب کردستان ترکیه مانند: یاشار کمال، محمد اوزون، سعید آلپ، روشن ارسلان و حسن مته را تحلیل می کند، که در آن بر نقش اراده و اندیشه نویسندگان در خلق آنچه « فضای هویت ادبی کُردی» نامیده می شود، تاکید شده است. فضای مطرح شده تنها به زبان متون مرتبط نیست، بلکه ارجاعات آن به جهان فرهنگی کُردی و اهداف و امیال نویسنده در آثارش برای شناسایی قلمروی خاص، وابسته است. این امکان تشخیص میان فضای ادبی یاشار کمال از آناتولی و فضای ادبی سعید آلپ از کردستان را، که هر دو به زبان ترکی خلق شده اند را فراهم می کند. این فصل به گونه قابل توجهی بر روند تداوم برخی از جان مایه ها و ارزشهای میراث ادبی کُردی (احترام، ایده خداوند- عشق) تاکید دارد؛ که عمدتاً توسط نویسندگان جدید، تطبیق، رد یا بازتفسیر شده اند.

 نتیجه گیری نهایی، موضوعات ادبی کُردی را که پیشتر مورد بحث قرار گرفته اند، خلاصه می کند و بر تداوم سنت ادبی کُردی تاکید فراوانی دارد.

این نخستین کتابی است که در لهستان به زبان و ادبیات کُردی اختصاص یافته است و عمیقاً با واقعیت اجتماعی _ سیاسی کردها در ترکیه ارتباط دارد.

 یواننا بوخانسکا، استاد و پژوهشگر انستیتو شرق شناسی دانشگاه یاگیلونیا در شهر کراکف لهستان است. یواننا با سابقە پژوهشی ۱٦ ساله در زمینە فرهنگ و زبان کردی، دانش آموخته دکترای مطالعات کردی است، تز دکترای وی با عنوان “در میان تاریکی و روشنایی: دربارە هویت کردی و ادبیات” کە در سال ۲۰۰٨ بە نگارش درآمدە و در سال ۲۰۱۱ در قالب کتابی با همین عنوان بە چاپ رسیدە، این کتاب نخستین اثر بە زبان لهستانی دربارە ادبیات کردی می باشد. تز کانونی این اثر تشریح و بررسی رابطە دوگانە ادبیات و هویت کردی براساس نظریە آنتونی اسمیت می باشد؛ و تبیین اینکە فولکلور و مضامین سنتی و کلاسیک چگونە از سوی نویسندگان جدید در ادبیات معاصر بازآفرینی می شوند و مضامین کهن و سنتی چگونە در همگامی با هویت نوین کردی بە خلق ادبیات ملی یاری می رسانند.

یواننا بوخاینسکا اکنون سرپرست و محقق بخش کردشناسی انستیتو شرق شناسی دانشگاە یاگیلونیا کراکف می باشد. بوخاینسکا در کنار پژوهش، مدرس ادبیات کردی کرمانجی و سینمای کردی نیز می باشد.

یواننا بوخاینسکا همچنین مسئول یکی از پروژەهای مطالعات کردی مرکز علمی لهستان با عنوان”صدا چگونە شنیدە می شود؟” را برعهدە داشته، کە پژوهشی است دربارە تداوم و تحول فرهنگ و جامعە کردستان از منظر مطالعات پسااستعماری، و ماحصل آن تحت عنوان rediscovering kurdistans culture and identities بە زبان انگلیسی از سوی انتشارات معتبر پالگریو مکمیلان چاپ و منتشر شدە است.

 هر نوع بازنشر این متن با ذکر منبع «سایت خانه کتاب کردی” مجاز است.