ماڵی کتێبی کوردی
ناساندنی کتێبی “مێژووی ئەدەبی کوردی” دوکتۆر مارف خەزنەدار
“مێژووی ئەدەبی کوردی”دوکتۆر مارف خەزنەدار لە ٧ بەرگ پێکهاتووە کە بریتین لە: بەرگی یەکەم لە سەرەتاوە تا سەدەی چواردەەم؛ بەرگی دووهەم سەدەکانی چواردەم تا هەژدەم؛ بەرگی سێیەم نیوەی یەکەمی سەدەی نۆزدەم؛ بەرگی چوارەم نیوەی دووهەمی سەدەی نۆزدەم و سەرەتای سەدەی بیستەم ١٨٥١-١٩١٤؛ بەرگی پێنجەم نێوانی هەردوو جەنگی جیهانیی یەکەم و دووەمی سەدەی بیستەم ١٩١٤-١٩٤٥؛ بەرگی شەشەم A١٩٤٥ – ١٩٧٥؛ بەرگی حەوتەمB ١٩٤٥ – ١٩٧٥.
ئەم بەرهەمە باشترین مێژووی ئەدەبی کوردییە کە تا ئێستا نووسراوە. کە نزیک سێ هەزار لاپەڕەیە بابەت لە خۆ دەگرێت و بەرهەمی ساڵانێکی زۆر لە زەحمەت و کار و ئەرکی نەمر دوکتۆر مارف خەزنەدارە.
مەبەست لە نوسینەوەی ئەم مێژووە ئەوەبووە كە ببێتە سەرچاوەیەكی قوتابخانەیی، زانستگایی، ئەكادیمی‌و فەرهەنگیانەی ئەدبی کوردی. ئەگەر قورسایی و نائاشكرایی تیادابوبێت ئەوا هەوڵدراوە لێكدانەوەی بۆ بكرێت، هەموو ئەو بەرهەمە ئەدەبیانەی لەبەرگی ئەم كتێبانەدا خراونەتەڕوو بەنمونە هێنراونەتەوە.
دیارە نوسینەوەی ئەم كتێبە نوسینەوەی مێژووی ئەو بەرهەمانەیە كە پیشاندراوە، كورد واتەنی مشتێك نمونەی خەروارێكە، بۆیە هەموو بەرهەمە ئەدەبیەكانی نەگرتۆتەوە.
هەوڵدراوە رەخنەی ئەدەبی‌و تیۆری ئەدەبی‌و بەراوردكاری بەكاربهێنرێت بۆ ئەوەی بكرێتە بنچینەیی نووسینەوەی “مێژوی ئەدەبی كوردی”، پێگەو جێگەی نوسەران‌و شاعیرانی كورد لەقۆناغەكانی مێژوودا لەسەر بنەمایی تەمەنی شاعیر دیاریكراوە، واتە نزیكەی تەمەنی بیست سالی دیاریكردووە بۆ سەردەمەكەی.
هەوڵدراوە نەگاتە ئەدەبی سالانی شەستەكان لەبەرئەوەی گۆڕانێكی ئاشكرای سیاسی‌وكۆمەلایەتی‌و ئابوری بەهێز لەكوردستاندا رویداوە‌و تاكو ئەمرۆش بەكارهێنراوە لە بابەتی وەزعی كوردەوە لە كۆنەوە تاكو ناوەراستی نیوەی دووهەمی سەدەی بیستەم.
تێكستی بەڵگەكانی ئەم كارە زۆربەی دیالێكتە جیاوازەكانی زمانی كوردین و وەك خۆشیان بلاوكراونەتەوە، لە هەر دیالێكتێك بەراوردكاری بۆكراوە كامەیان بەڕاستر‌و بەڵگەدار زانراوە‌و جوانتر بووە بڵاوكراوەتەوە.
لەسەرانسەری ئەم كتێبەدا گەلی زاراوەی وەكو كلاسیك‌و رۆمانتیك‌و… بەكارهێنراوە، مانای ئەم زاراوانە لەگەڵ شێوەی بەكارهێنانیان دەگۆرێن، واتە تەنها یەك مانایان نیە، بۆ نمونە “كلاسیك” بە زۆر ماناهاتووە، وەكو ئەدەبی كۆن، ئەدەبی خویندەواری بەرز، ئەدەبی سالۆنەكانی ئەوروپا، ئەدەبێك داهێنانی تیادابێت، ئەدەبێك ببێتە هۆی لاسایی كردنەوە، ئەدەبێك ببێتە قوتابخانە، هەروەها ئەدەبی تۆماركراو بۆ ئەوەی لە ئەدەبی سەرزاری تۆمارنەكراو جیابكرێتەوە، ئەدەبێك لە ئەنجامی لێكدانی كلتوری چەند نەتەوەیەك دروستبوبی، وەك ئەدەبی موسلمانی، سلافی، لاتینی، …
هەوروەها زاراوەی “رۆمانتیك” ئەگەر باسی پێش سەدەی نۆزدەهەم بێت مانایی دنیای خەیاڵ‌وگۆشەگیری‌و سۆفیزم هاتوە، بۆ ئەم مانایە تائیستا بەردەوامە، بەڵام لەدوای ساڵانی سەدەیی هەژدەهەم‌و سەرەتایی سەدەیی نۆزدەهەمەوە تا ئێستا بۆ مەبەستی قوتابخانە بەكارهێنراوە.
هەڵبەتە ناوەرۆكی ئەم كتیبە كۆمەڵیك سەرەبابەتی جیاوازی لەخۆگرتوە لەروی پیكهاتەوە بۆ گەیشتنە مەبەست‌وپێكانی ئامانجی بابەتە گشتیەكە،كە مێژووی ئەدەبی كوردیە.
دوکتۆر ئەحمەدی مەلا لە بارەی ئەم کتێبە دەڵێ:هەفت بەرگەکەی مێژووی ئەدەبی کوردی دکتۆر مارف خەزنەدار، ماددەیەکی زۆر چاکە بۆ سەرلەنوێ نووسینەی مێژووی ئەدەب…
