ماڵی کتێبی کوردی
ئەوڕەحمانی حاجی مارف؛ گەڕیدەی وشە و ڕێزمانی کوردی
زانا و نووسەر و زمانزان و زمانناسی مەزنی کورد «ئەوڕەحمانی حاجی مارف»، نیو سەدە بێ پسانەوە کونجکاو بەدوای وشەی کوردی و خجڵی کاری زمانەوانی، ئەمئێستاش لە نێو وشە و قەڵەمی هەمووماندا دەژیت، یەکێکە لە سەرچاوە و کۆڵەکە سەرەکی و پتەوەکانی زمانی کوردی، بە نووسین و لێکۆڵینەوە و وەرگێڕان و سەرنجەکانی خزمەتێکی گەورەی پێشکێش بە نەتەوەکەی کردووە و لە زۆربەی لایەنەکانی زمان دواوە و گەلێک دیوی شاراوەشی دەرخستوون و پەردەی لەسەر هەڵماڵیون و ساغیکردوونەتەوە.
زانای گەورەمان «ئەوڕەحمانی حاجی مارف» لەدوای تەواوکردنی قۆناغی ئامادەییدا، بە مەبەستی درێژەدان بە خوێندن ڕوو لە وڵاتی ڕوسیا دەکات، سێزدە ساڵ لەوێ دەمێنێتەوە و بەهەوڵ و کۆشش و توانستی خۆی لەڕێگەی خوێندنەوەی بەرهەمی نووسەرە گەورەکانی جیهان زمانی ڕووسی فێردەبێت. لە زانکۆی “لێنیگراد” بڕوانامەی بەکالۆریۆس و ماجستێر بەدەستدەهێنێت، دواتریش لە “ئامۆژگاری ڕۆژهەڵاتناسیی ئەکادیمیای سۆڤیەتی لێنیگراد” بە هاوکاری مامۆستا کوردەکەی پرِۆفیسۆر «#قەناتی_کوردۆ- #کوردۆیف)، کە کەڵک و قازانجێکی زۆری لێبینیوە و بۆئەو پاڵپشتێکی بەهێز بووە، نامەی دکتۆرایەکەی لەبارەی “مێژووی فەرهەنگنووسیی کوردی و شێوازی دانانی فەرهەنگی رِووسی-کوردی” تەواودەکات و برِوانامەی دکتۆراش بەدەستدەهێنێت.
لە ساڵی (۱۹۷۳)دا دەگەڕێتەوە و نیشتمان و لە کۆڕی زانیاریی کورد و زانکۆیەکۆیەکانی: (سلێمانی و ئیبن ڕوشد و خانەقین) قۆڵی خزمەتکردن هەڵدەکات و وانە بە قوتابییانی بەکالۆریۆس و ماجستێر و دکتۆرا دەڵێتەوە و سەرپەرشتی دەیان نامەی ماجسێر و دکتۆرای کردووە، ئاریکار و هاندەری گەورەی قوتابییە کوردەکانی بەشی کوردی بووە لە شاری بەغدا و پاڵپشتێکی بەهێزیان بووە.
لەماوەی ژیانیدا زیاتر لە بیست کتێب و سەدان وتار و لێۆڵینەوە و چەندین کتێب و وتاری وەرگێڕدراوی لە بارەی زمان و ئەدەب و کوردناسی و ڕەخنە و فەرهەنگنووسی پێشکێش بە کتێبخانەی کوردی کردووە و ئەو بەرهەمانەش گرنگی و تایبەتی خۆیان هەیە و بوون بە هەوێنی چەندان کتێب و وتار و توێژینەوەی دیکە، کە بڕواناکەم نووسەرێک لەسەردەمی ئەو و دوای ئەویش هەبووبێت، دوو قسەی لەسەر زمانی کوردی کردبێت و سوودی لە نووسین و بیروڕایەکانی ئەوڕەحمان وەرنەگرتبێت، ئێستاش نووسینەکانی لە قوتابخانەکان و زانکۆیەکان دەخوێنرێن و نرخ و بایەخی تایبەتییان هەیە، بە جۆرێک زۆربەی هەرە زۆری خاوەن قەڵەم و خوێندەوارانی ئەم وڵاتە مشتێک لە خەرمانی زۆر و زەوەندی ئەم کەڵە زانایەیان بەرکەوتووە، بەرهەمەکانی پڕن لە داهێنان و بابەتی نوێ، بەردەوام ملی داوەتە بەر ئەو لایەنانەی زمان، کە قسەیان لەسەر نەکراوە یان کەمترین سەرچاوەیان لەسەر هەیە و کتێبخانەی کوردی پێویستی پێ هەبووە. لە ڕێگەی وەرگێڕانیشەوە دەیان کوردناس و زمانناس و کەڵەنووسەری جیهانی بە خوێنەرانی کورد ناساندووە.
دوای تەمەنێک لە نووسین و خزمەت و خەمخۆری، کاروانی خزمەتی ئەو کەڵە زانایەمان بەردەوام دەبێت و بڕیاری کارێکی درێژخایەن وەکو دانانی فەرهەنگێکی کوردی-کوردی دەدات، کە خەونێکی لە مێژینەی خۆی بووە و ماوەیێک بەتامەزرۆییەوە خەریکی فەرهەنگەکە دەبێت، بەڵام نەخۆشی بەرۆکی دەگرێت و تا ڕادەیێک لە کاری فەرهەنگەکە دووری دەخاتەوە، دواجاریش مەرگ مەودای تەواوکردنی فەرهەنگەکەی پێنەدا. فەرهەنگەکەی ناوی میدیای لێنابوو، خۆی لە بیست و پێنج بەرگدا دەبینیەوە و بە ڕێوشوێنێکی زانستیی فەرهەنگنووسی دایڕشتبوو و بە پشتبەستن بە یاسا و دەستورەکانی بواری فەرهەنگسازی وشە و واتایەکانی تۆمارکردبوون و لەسەر هەمان ڕێچکەی فەرهەنگەکەی عەبدولڕەحمانی زەبیحی (قاموسی زبانی کوردی) دەڕۆیشت. مخابن (میدیا)ش وەک فەرهەنگەکەی زەبیحی بە نامورادی سەرینایەوە.
ئەوڕەحمانی حاجی مارف نزیکەی چل ساڵ وەک خزمەتکارێکی شارەزا و دڵسۆز شەو و ڕۆژی لێکگرێداوە و لێرە و لەوێ بە وشە و هەڵوێست خزمەتی نەتەوەکەی کردووە، ئەوەتە خاکییانە و لەخۆبوردوانە نووسیویەتی: (کۆڵەوارم و هەر هێندەم لە دەست دێت، خۆزگە کاری گەورەم لە باردا بووایە، خەجاڵەتی قاپی دڵسۆزی میللەتەکەمم، کە هێندە دڵپاک و لەخۆ بووردوون، دەست بە ڕوومەوە نانێن ئەو جۆرە دیاریانەم لێ وەرگرن).
سەد مخابن لە شەوی ۷\۰۸-۰۷-۲۰۰۷ بەکارەساتێکی دڵتەزێن گیانی پاکی سپارد و لە دەست نەتەوەکەی چوو، زمانەکەمان پێویستی زۆری بەم زانایە مەزنە مابوو، هێشتا چەندین مەڵۆ و شارای دیکەی لە باوەش بوو بیانخاتە سەر خەرمانی زانستیی کارەکانی، تا گەلێک مەسەلە و کێشەی دیکەی زمانی کوردیمان بۆ ڕوون و یەکلابکاتەوە.
دانەبڕان و درێژەدان بە کاروانی خزمەتەکانی جوانترین وەفایە پێشکێش بەو پیاوە مەزنەی دەکەین، پێویستیشە لە لایەن حکومەت و لایەنی پەیوەندیدار و دڵسۆزانەوە، لە ئاست خزمەتە بەرچاوەکانیدا ساڵانە یادی ئەم زانایە بکرێتەوە، پەیکەرێکی شایستەی لەبەردەم کۆلێژی زمان یان کۆڕی زانیاریی کورد بۆ چێبکرێت، هەروەها ئاوڕ لە بەرهەمە چاپ نەکراوەکانی بدرێتەوە و کار بۆ چاپکردنیان بکرێت، بەرهەمە چاپکراوەکانیشی دووبارە چاپ بکرێنەوە، کە هەموویان سەرچاوەی پێویست و گرنگن. هەزاران سڵاو لە گیانی پاکی (ئەوڕەحمانی حاجی مارف) گۆڕەکەی شاد و پرِ نوور بێت.
سوودم لەم سەرچاوانە وەرگرتووە:
۱-بەرهەمە زمانەوانییەکانم، ئەورەحمانی حاجی مارف، بەرگی یەکەم سلێمانی، ۲۰۰۲٫
۲-بەرهەمە زمانەوانییەکانم، ئەورەحمانی حاجی مارف، بەرگی دووەم، سلێمانی، ۲۰۰۴٫
۳-نیوسەدە لە ژیان و زانستی پرِۆفیسۆر ئەورەحمانی حاجی مارف، نەریمان عەبدوڵڵا خۆشناو و حەمید ئەبوبەکر بەدرخان، چاپی یەکەم، دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی بەدرخان، هەولێرهەولێر، ۲۰۰۷٫
ئامادەکردنی: دادیار ئازاد
دیزاین: خالید گرافیک
بۆ داگرتنی ته‌واوی بابه‌ته‌که ببنە ئەندامی کاناڵی تلگرامی ماڵی کتێبی کوردی…
سەرچاوە: کوردیپدیا
